Η νέα εμπορική συμφωνία ΗΠΑ–Βιετνάμ, την οποία ανακοίνωσε μονομερώς και ανεπίσημα ο Ντόναλντ Τραμπ, έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από τις δασμολογικές λεπτομέρειες που περιέχει. Αντανακλά μια ευρύτερη στροφή του Βιετνάμ προς τη Δύση, καθώς και τη συνεχιζόμενη στρατηγική των ΗΠΑ για την αναχαίτιση της κινεζικής οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής στην περιοχή Ασίας–Ειρηνικού.
Η Ουάσινγκτον εδώ και χρόνια επιδιώκει να οικοδομήσει πιο στενές σχέσεις με χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας που διαθέτουν χαμηλό κόστος εργασίας, πολιτική σταθερότητα και σχετική αυτονομία από το Πεκίνο. Το Βιετνάμ έχει εξελιχθεί σε έναν από τους βασικούς ωφελημένους αυτής της στροφής. Ήδη από το 2023, οι ΗΠΑ έγιναν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Βιετνάμ, απορροφώντας σχεδόν το 30% των εξαγωγών του.
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν το Βιετνάμ ως πιθανό αντίβαρο στην κινεζική επιρροή στη Νοτιοανατολική Ασία. Από κοινού στρατιωτικές ασκήσεις, αμυντικά μνημόνια και αυξανόμενες αμερικανικές επενδύσεις ενισχύουν αυτή την κατεύθυνση. Η «ελεύθερη πρόσβαση» των ΗΠΑ στην αγορά του Βιετνάμ, που ανακοίνωσε ο Τραμπ, ενδέχεται να ενταχθεί σε αυτή τη στρατηγική πίεση προς το Πεκίνο.
Ταυτόχρονα, η αυστηρή τιμωρία του transshipping, μιας πρακτικής που συχνά χρησιμοποιούν κινεζικές εταιρείες για να αποφύγουν τους δασμούς, υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ επιχειρούν να «σφίξουν τον κλοιό» γύρω από το κινεζικό εξαγωγικό μοντέλο μέσω τρίτων χωρών.
Η συμφωνία, λοιπόν, λειτουργεί όχι μόνο ως εργαλείο πίεσης, αλλά και ως μήνυμα προς τους συμμάχους των ΗΠΑ: όσοι ευθυγραμμίζονται εμπορικά, ενδέχεται να αποκομίσουν άμεσες ωφέλειες, με το Βιετνάμ να αναδεικνύεται σε χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Μεταποιητικός κόμβος
Οι αμερικανικές επενδύσεις στο Βιετνάμ αυξάνονται με σταθερό ρυθμό, ιδίως σε τομείς όπως τα ηλεκτρονικά, η τεχνολογία και η ανανεώσιμη ενέργεια. Τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Apple, η Intel και η Samsung έχουν ήδη μεταφέρει σημαντικό μέρος της συναρμολόγησης προϊόντων τους στο Βιετνάμ, που έχει εξελιχθεί στον τρίτο μεγαλύτερο εξαγωγέα ηλεκτρονικών στις ΗΠΑ, μετά την Κίνα και το Μεξικό.
Η νέα συμφωνία, αν τελικά επισημοποιηθεί, θα προσφέρει στις ΗΠΑ αδασμολόγητη πρόσβαση στην εσωτερική αγορά του Βιετνάμ, ένα ιστορικό άνοιγμα για μια κομμουνιστική οικονομία, που ως τώρα λειτουργούσε με αρκετούς περιορισμούς στην ξένη ιδιοκτησία και τις εισαγωγές.
Ανταγωνισμός με Ινδονησία και Μαλαισία
Το Βιετνάμ όμως δεν είναι ο μόνος παίκτης που προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το στρατηγικό κενό που αφήνει η αμερικανική «αποσύνδεση» από την Κίνα. Χώρες όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία, ακόμη και η Ινδία, ανταγωνίζονται σκληρά για να προσελκύσουν πολυεθνικές που μεταφέρουν την παραγωγή τους από την κινεζική ενδοχώρα.
Ωστόσο, το Βιετνάμ έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα: προσφέρει πολιτική σταθερότητα, εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και υποδομές που έχουν ήδη αναβαθμιστεί χάρη στη δεκαετή ανάπτυξή του ως υπεργολάβου της Κίνας.
Επιπλέον, η γεωγραφική του θέση, σταθερά εντός της εφοδιαστικής σφαίρας του Ειρηνικού, καθιστά την προσβασιμότητά του σε αμερικανικά και ευρωπαϊκά λιμάνια ιδιαίτερα ελκυστική.
Δασμοί ως μοχλός πίεσης - και ανταμοιβής
Η ρήτρα περί επιβολής 40% δασμού σε προϊόντα που διακινούνται μέσω Βιετνάμ, αλλά έχουν κινεζική προέλευση, στοχεύει ξεκάθαρα την πρακτική του transshipping που χρησιμοποιούν κινεζικές εταιρείες για να παρακάμψουν τους αμερικανικούς δασμούς. Με αυτόν τον τρόπο, η Ουάσινγκτον θέλει να ενισχύσει τον εσωτερικό έλεγχο της εφοδιαστικής αλυσίδας, εμποδίζοντας τις κινεζικές εξαγωγές να «κρύβονται» πίσω από τρίτες χώρες.
Παράλληλα, το Βιετνάμ "ανταμείβεται" για την αυξανόμενη πολιτική και εμπορική του ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ: ο ίδιος ο Τραμπ, αν και γνωστός για την επιθετική του ρητορική έναντι των εμπορικών ελλειμμάτων, αναγνώρισε τον ρόλο του Ανόι ως αξιόπιστου συνομιλητή και στρατηγικού εταίρου, ειδικά στον κλάδο των "μεγάλων οχημάτων", όπως δήλωσε χαρακτηριστικά.
