Η παγκόσμια οικονομία διανύει μια περίοδο παρατεταμένης αβεβαιότητας, με έντονες γεωπολιτικές αναταράξεις, αστάθεια στις αγορές ενέργειας και μετά-πανδημικά δημοσιονομικά και νομισματικά διλήμματα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ανάγκη για βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η βιώσιμη ανάπτυξη για τις οικονομίες παγκοσμίως δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται μόνο σε εξωτερικά σοκ ή παροδικά δημοσιονομικά μέτρα, αλλά απαιτεί έναν δομικό επαναπροσδιορισμό του παραγωγικού και επιχειρηματικού τους μοντέλου.
Η ελληνική οικονομία, παρά τις διαχρονικές της προκλήσεις, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας που καλείται να μεταβεί από την ανάκαμψη στην ανθεκτικότητα. Με την παγκόσμια ανάπτυξη να προβλέπεται υποτονική για τα επόμενα χρόνια – με ρυθμούς γύρω στο 2,7% παγκοσμίως και εμφανείς αποκλίσεις ανάμεσα σε ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες – η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με την πρόκληση να κεφαλαιοποιήσει τα θετικά της δημοσιονομικής προσαρμογής και της ανάκαμψης από την πανδημία, μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου ο ανταγωνισμός για επενδύσεις, ταλέντο και καινοτομία εντείνεται.
Η βασική προειδοποίηση του ΟΟΣΑ προς τις κυβερνήσεις – με αφορμή και την περίπτωση της Ελλάδας – αφορά την ανάγκη για βαθιές αλλαγές στον εταιρικό και επιχειρηματικό τομέα. Καθώς η παγκόσμια ανάπτυξη μετατοπίζεται από τα κέντρα παραδοσιακής βιομηχανικής παραγωγής προς οικοσυστήματα τεχνολογίας, πράσινης ενέργειας και ψηφιακής καινοτομίας, η ικανότητα των χωρών να μετασχηματίσουν την εγχώρια επιχειρηματική τους βάση καθίσταται κρίσιμη. Ο ΟΟΣΑ τονίζει πως χώρες όπως η Ελλάδα, αλλά και πολλές άλλες οικονομίες της περιφέρειας, έχουν χαμηλή παραγωγικότητα συγκριτικά με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, γεγονός που περιορίζει την ικανότητά τους να απορροφήσουν τεχνολογικά σοκ, να ενσωματώσουν καινοτομία και να διατηρήσουν εξαγωγική ανταγωνιστικότητα.
Σε αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο, η έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η στήριξη των επιχειρήσεων δεν μπορεί να περιορίζεται σε βραχυπρόθεσμα χρηματοδοτικά μέτρα ή φορολογικές ελαφρύνσεις. Αντιθέτως, χρειάζονται πολιτικές που ενισχύουν την ανάπτυξη επιχειρήσεων με επαρκές μέγεθος, πρόσβαση σε κεφάλαια, ψηφιακές δεξιότητες και διεθνή προσανατολισμό. Η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι μικρομεσαίες επιχειρήσεις με εσωστρεφή δομή και περιορισμένη καινοτομική δραστηριότητα δύσκολα επιβιώνουν σε ένα περιβάλλον έντονου παγκόσμιου ανταγωνισμού.
Σημαντικό στοιχείο, επίσης, αποτελεί η ικανότητα των οικονομιών να προσελκύουν και να διατηρούν επενδύσεις. Η Ελλάδα, με τη βοήθεια του Ταμείου Ανάκαμψης, βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο. Η αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων αποτελεί παγκόσμιο case study για το αν και κατά πόσο οι δημόσιες επενδύσεις μπορούν να μετατραπούν σε μακροχρόνια αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας. Ωστόσο, ο ΟΟΣΑ υπογραμμίζει ότι αν δεν συνοδευτούν από βαθύτερες αλλαγές – όπως μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη, τον ανταγωνισμό, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την αγορά εργασίας – η ανάπτυξη θα παραμείνει επιφανειακή και ευάλωτη σε διεθνείς κρίσεις.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η ανάγκη για δημοσιονομική υπευθυνότητα παραμένει παγκόσμια. Με τον πληθωρισμό να επιμένει σε πολλές οικονομίες και τις κεντρικές τράπεζες να αναπροσαρμόζουν την πολιτική τους με προσοχή, ο δημοσιονομικός χώρος στενεύει. Ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι η μακροχρόνια σταθερότητα προϋποθέτει όχι μόνο περιορισμό των δαπανών, αλλά και αναδιάρθρωση των δημόσιων πολιτικών υπέρ της ανάπτυξης – επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο, πράσινη μετάβαση και κοινωνική συνοχή.
Ελλάδα
Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει αυξανόμενες πιέσεις από τη γήρανση του πληθυσμού, τις ανισότητες στην πρόσβαση στην εργασία και την τεχνολογική εκπαίδευση, καθώς και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ειδικά για τις χώρες της νότιας Ευρώπης – όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πορτογαλία – οι δημογραφικές τάσεις προοιωνίζονται αύξηση των κοινωνικών δαπανών, ενώ ταυτόχρονα περιορίζεται το εργατικό δυναμικό. Σε αυτό το πλαίσιο, η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών και των νέων στην αγορά εργασίας, καθώς και η ενίσχυση της τεχνικής κατάρτισης, δεν είναι απλώς ζητήματα ισότητας αλλά και ανταγωνιστικότητας.
Η ελληνική εμπειρία, επομένως, φωτίζει μια παγκόσμια πρόκληση: το πώς μια χώρα μπορεί να αξιοποιήσει τις θετικές διεθνείς συνθήκες, όπως η ροή κοινοτικών ή επενδυτικών κεφαλαίων, ώστε να μετασχηματίσει το μοντέλο ανάπτυξής της. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ, μόνο μέσω της ενίσχυσης του παραγωγικού ιστού, της βελτίωσης της παραγωγικότητας και της επέκτασης επιχειρηματικών σχημάτων μπορεί να επιτευχθεί βιώσιμη και ανθεκτική ανάπτυξη σε έναν όλο και πιο σύνθετο και ασταθή παγκόσμιο οικονομικό χάρτη.
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο, όπου η επόμενη δεκαετία θα καθοριστεί από το ποιος θα επενδύσει στρατηγικά στην καινοτομία, τη βιωσιμότητα και την κοινωνική ισορροπία. Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να τοποθετηθεί ως παράδειγμα θετικού μετασχηματισμού. Το ερώτημα είναι αν θα αξιοποιήσει το momentum με την απαραίτητη τόλμη και συνέχεια πολιτικής.
