Στα αμοιβαία κεφάλαια κάνουν... ουρές οι αποταμιευτές, αναζητώντας καλύτερες αποδόσεις από τις προθεσμιακές καταθέσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2024 τοποθετήθηκαν σε αμοιβαία νέα κεφάλαια που ξεπέρασαν τα 6 δισ. ευρώ, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος.
Οι τράπεζες ενθάρρυναν αυτή τη στροφή των αποταμιευτικών κεφαλαίων, κρατώντας πολύ χαμηλά τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων και προσφέροντας στους αποταμιευτές διεξόδους σε προϊόντα αμοιβαίων κεφαλαίων χαμηλού κινδύνου, όπως τα αμοιβαία ομολογιών.
Διαθέτοντας πολύ μεγάλο πλεόνασμα καταθέσεων σε σχέση με τα δάνεια που έχουν χορηγήσει, οι τράπεζες ουσιαστικά διώχνουν τους καταθέτες από τις προθεσμιακές. Από τις τοποθετήσεις σε αμοιβαία κεφάλαια, οι εταιρείες διαχείρισης, συνήθως θυγατρικές των τραπεζών, εισπράττουν σημαντικές προμήθειες, ενώ οι ίδιες οι τράπεζες αποφεύγουν την πληρωμή τόκων στους καταθέτες.
Βασικό «ατού» των τραπεζών για να προωθήσουν αυτή την υποκατάσταση προθεσμιακών καταθέσεων με αμοιβαία ήταν τα νέα προϊόντα ομολογιακών αμοιβαίων τακτής λήξης, τα οποία μπορεί να αγοράσει ένας αποταμιευτής για καθορισμένη χρονική περίοδο και να έχει μια απόδοση γνωστή εκ των προτέρων και υψηλότερη από τις προθεσμιακές καταθέσεις.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η ευρωπαϊκή αγορά των Α/Κ παρουσίασε ανάπτυξη με αύξηση ενεργητικού κατά 13,1% το 2024. Πολλαπλάσιος ήταν ο ρυθμός αύξησης του ενεργητικού στην Ελλάδα, γεγονός που αντανακλά την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην εν λόγω αγορά, αλλά και την προσπάθεια επίτευξης υψηλότερων αποδόσεων έναντι των παραδοσιακών καταθετικών προϊόντων.
Το συνολικό ενεργητικό των Α/Κ αυξήθηκε κατά 39,8% σε 22,1 δισεκ. ευρώ (Δεκέμβριος 2024) από 15,8 δισεκ. ευρώ (Δεκέμβριος 2023), αύξηση που συνεχίστηκε και το α΄ τρίμηνο του 2025 (Μάρτιος 2025: 24 δισεκ. ευρώ). Παράλληλα, αύξηση παρουσιάστηκε και στον αριθμό των Α/Κ, ο οποίος ανήλθε σε 441 το Δεκέμβριο του 2024 (από 403 στο τέλος του 2023).
Δηλαδή, μέσα στο 2024 το ενεργητικό αυξήθηκε κατά 6,3 δισ. ευρώ, ενώ μόνο μέσα στους τρεις πρώτους μήνες του 2025 προστέθηκαν άλλα 1,9 δισ. ευρώ, συνολικά 8,2 δισ. σε μια περίοδο 15 μηνών!
Τα Ομολογιακά Α/Κ, σημειώνει η ΤτΕ, αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη κατηγορία επί του συνόλου του ενεργητικού των Α/Κ, με ποσοστό 51,6%, ενώ η τάση αυτή συνεχίστηκε και κατά το α΄ τρίμηνο του 2025 (Μάρτιος 2025: 52,7%). Η αξία του ενεργητικού τους ανήλθε σε 11,4 δισεκ. ευρώ το Δεκέμβριο του 2024, σημαντικά αυξημένο κατά 4,9 δισεκ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο έτος (Δεκέμβριος 2023: 6,5 δισεκ. ευρώ, με μερίδιο 41,1% επί του συνόλου των Α/Κ), ενώ η μέση απόδοσή τους διαμορφώθηκε σε 4,6% για το 2024.
Η ΤτΕ επισημαίνει ότι η αυξημένη ροή κεφαλαίων προς τα ομολογιακά Α/Κ σχετίζεται τόσο με τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων όσο και με το χαμηλό προφίλ κινδύνου των εν λόγω Α/Κ. Αναλυτικά, κατά τη διάρκεια του 2024 στην κατηγορία των διεθνών ομολογιακών Α/Κ, παρατηρήθηκε η υψηλότερη άνοδος σε τοποθετήσεις, με αύξηση κατά 4,4 δισεκ. ευρώ, ενώ ιδιαίτερη άνοδο σημείωσαν και τα Α/Κ τύπου “τακτής λήξης” (“target maturity”),vii συγκεντρώνοντας σημαντικό μέρος των νέων επενδύσεων.
Επισημαίνεται ότι τα Α/Κ τακτής λήξης αποτελούν μία νέα κατηγορία Α/Κ, τα οποία διαδόθηκαν κυρίως από το 2022 και μετά, έχουν την ιδιαιτερότητα της τακτής λήξης (σε δύο έως πέντε έτη) και προσφέρουν στους αποταμιευτές αποδόσεις λίγο υψηλότερες από τις αντίστοιχες των προθεσμιακών καταθέσεων, χωρίς κίνδυνο για το αρχικό κεφάλαιο.
Επιπρόσθετα, δεδομένου ότι συνήθως επενδύουν σε τίτλους σταθερού εισοδήματος, μειώνουν τον κίνδυνο επανεπένδυσης και επιτρέπουν με τον τρόπο αυτό πιο προβλέψιμες αποδόσεις, ενώ και το κόστος διαχείρισής τους είναι χαμηλότερο έναντι των λοιπών Α/Κ.
Η δεύτερη μεγαλύτερη ως προς το μέγεθος του ενεργητικού κατηγορία Α/Κ το Δεκέμβριο του 2024 ήταν τα μικτά Α/Κ, με συνολικό ενεργητικό 3,6 δισεκ. ευρώ. Η μέση απόδοσή τους διαμορφώθηκε στο 7,9% για το 2024, ενώ το ενεργητικό τους αυξήθηκε κατά 0,4 δισεκ. ευρώ.
Επιπρόσθετα, στα μετοχικά Α/Κ καταγράφηκε επίσης αύξηση του ενεργητικού το 2024, κατά 0,5 δισεκ. ευρώ, με το συνολικό ενεργητικό να διαμορφώνεται σε 2,9 δισεκ. ευρώ και τη μέση απόδοση σε 15,1%. Ωστόσο, παρατηρήθηκαν χαμηλές ροές σε μετοχικά Α/Κ Ελλάδος, με αύξηση των επενδυθέντων κεφαλαίων μόλις κατά 12,1 εκατ. ευρώ.
Τα κεφάλαια που επενδύθηκαν σε Αμοιβαία Κεφάλαια Χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) κατά το 2024 διαμορφώθηκαν σε 1,1 δισεκ. ευρώ, με άνοδο κατά 43,9% σε σύγκριση με το 2023, ενώ η μέση απόδοσή τους κατά τη διάρκεια του έτους ανήλθε σε 2,8%.
Τέλος, μικρή αύξηση σημείωσαν και οι επενδύσεις σε “funds of funds” (δηλ. Α/Κ που τοποθετούνται σε άλλα Α/Κ) με άνοδο κατά 60 εκατ. ευρώ το 2024.
Το α΄ τρίμηνο του 2025 τα ομολογιακά Α/Κ συνέχισαν να προσελκύουν το μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον, με περαιτέρω αύξηση του ενεργητικού τους κατά 1,3 δισεκ. ευρώ, ενώ η απόδοσή τους ήταν αρνητική (-0,26%).
Τη μεγαλύτερη απόδοση, ύψους 4,9%, παρουσίασαν τα μετοχικά Α/Κ, με το συνολικό ενεργητικό τους να ανέρχεται σε 3,2 δισεκ. ευρώ, από 2,9 δισεκ. ευρώ το Δεκέμβριο του 2024. Αντίθετα, στα Α/Κ “funds of funds”, το συνολικό επενδυμένο ποσό υποχώρησε σε 2,4 δισεκ. ευρώ το Μάρτιο του 2025 από 2,5 δισεκ. ευρώ το Δεκέμβριο του 2024, με τη μέση απόδοση να διαμορφώνεται σε 3,6%, κυρίως λόγω της αρνητικής απόδοσης των Α/Κ που επενδύουν σε αναδυόμενες αγορές.
