Το τέλος των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που υποστήριξαν τις οικονομίες της ευρωζώνης μέσω των αγορών τίτλων εκατοντάδων δισ. ευρώ, φέρνει πιο κοντά η κρίση στην Ουκρανία, που ρίχνει «λάδι στη φωτιά» των πληθωριστικών πιέσεων και κάνει ακόμη πιο πιθανή την αύξηση των επιτοκίων μέσα στο 2022.
Παρότι κυριαρχούσε η εκτίμηση ότι, στη σημερινή του συνεδρίαση, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ θα «πάγωνε» τη λήψη αποφάσεων για τη νομισματική πολιτική, περιμένοντας να ξεκαθαρίσει περισσότερο το τοπίο, αναφορικά με τις επιπτώσεις του πολέμου και των κυρώσεων στη Ρωσία, τελικά οι τραπεζίτες αποφάσισαν σημαντική μείωση στις αγορές ομολόγων που θα γίνουν με το μόνιμο πρόγραμμα (APP), μετά τη λήξη του έκτακτου προγράμματος (PEPP), στο τέλος Μαρτίου.
Οι αγορές τίτλων θα μειώνονται προοδευτικά, ως εξής: 40 δισ. τον Απρίλιο, 30 δισ,. τον Μάιο και 20 δισ. ευρώ τον Ιούνιο. Μάλιστα, όπως εξήγησε πριν λίγο η Κριστίν Λαγκάρντ, παρουσιάζοντας τις αποφάσεις στους δημοσιογράφους, εάν δεν αλλάξει κάτι στις προβλέψεις για τον πληθωρισμό, το μόνιμο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα τερματισθεί μέσα στο γ' τρίμηνο του έτους.
Οι νέες μακροοικονομικές προβλέψεις της ΕΚΤ είναι πολύ χειρότερες από τις αμέσως προηγούμενες. Ο ρυθμός ανάπτυξης στην ευρωζώνη θα διαμορφωθεί σε 3,7% φέτος, 2,8% το 2023 και θα υποχωρήσει σε 1,6% το 2024, όπως ανέφερε η πρόεδρος της ΕΚΤ. Λόγω της αύξησης των ενεργειακών τιμών και των εκτεταμένων πλέον ανατιμήσεων σε πολλές κατηγορίες, ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί φέτος, κατά μέσο όρο, στο 5,1%, ενώ θα παραμείνει και το 2023 πάνω από τον στόχο της ΕΚΤ, καθώς θα διαμορφωθεί σε 2,1%. Οριακά εκτιμάται ότι θα πέσει κάτω από το στόχο το 2024, όταν θα διαμορφωθεί σε 1,9%. Ακόμη και χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιμα, ο πληθωρισμός θα φθάσει φέτος στο 2,6% και θα υποχωρήσει λίγο χαμηλότερα από 2% τη διετία 2023 - 2024.
Σε εναλλακτικά σενάρια που έχουν γίνει από τους οικονομολόγους της ΕΚΤ, με τη στάθμιση πιθανών συνεπειών του πολέμου στην ενέργεια και στο διεθνές εμπόριο, ο πληθωρισμός θα μπορούσε να είναι σημαντικά υψηλότερος, όπως ανέφερε η Κρ. Λαγκάρντ. Ακόμη και με τα πιο ακραία σενάρια, πάντως, εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός θα πέσει στο 2% το 2024.
Σχετικά με τα επιτόκια, είναι σαφές ότι η ΕΚΤ οδηγείται σταδιακά σε πιο σφιχτή πολιτική. Το μόνιμο πρόγραμμα αγοράς τίτλων, κατά πάσα πιθανότητα θα λήξει μέσα στο τρίτο τρίμηνο του 2022 και αυτό θα ανοίξει τον δρόμο για την αύξηση των επιτοκίων. Η ΕΚΤ έχει απαλείψει από την ανακοίνωσή της το ενδεχόμενο μείωσης των επιτοκίων, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πλέον ο δρόμος για τα επιτόκια θα είναι μόνο ανηφορικός. Για τον χρόνο αύξησης των επιτοκίων, η κεντρική τράπεζα δεν τοποθετείται με σαφήνεια, αναφέροντας ότι θα γίνει «κάποια στιγμή μετά» το τέλος του μόνιμου προγράμματος αγοράς ομολόγων, ενώ διευκρινίζει ότι η αύξηση θα είναι σταδιακή. Αν το πρόγραμμα λήξει το γ' τρίμηνο του έτους, είναι πλέον πιθανή μια πρώτη αύξηση επιτοκίου εντός του 2022.
Το συμβούλιο της ΕΚΤ εκφράζει την υποστήριξή του στον λαό της Ουκρανίας και διατυπώνει τη δέσμευση ότι θα λάβει όλα τα μέτρα που χρειάζονται για να διασφαλιστεί η ρευστότητα των αγορών. Η τράπεζα τονίζει ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί ορόσημο για την Ευρώπη. «Το Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει την πλήρη υποστήριξή του στον λαό της Ουκρανίας. Θα εξασφαλίσει ομαλές συνθήκες ρευστότητας και θα εφαρμόσει τις κυρώσεις που έχουν αποφασίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα λάβει ό,τι χρειάζεται για να εκπληρώσει την εντολή της ΕΚΤ να επιδιώξει τη σταθερότητα των τιμών και να διαφυλάξει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Τι αναφέρει το ανακοινωθέν του Δ.Σ της ΕΚΤ
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτελεί σημείο καμπής για την Ευρώπη. Το Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει την πλήρη στήριξή του προς τον λαό της Ουκρανίας. Θα διασφαλίσει ομαλές συνθήκες ρευστότητας και θα εφαρμόσει τις κυρώσεις που αποφασίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα λάβει όποια μέτρα είναι απαραίτητα προκειμένου να εκπληρώσει την εντολή που έχει ανατεθεί στην ΕΚΤ για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών και να διαφυλάξει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού (APP)
Με βάση την επικαιροποιημένη αξιολόγησή του και λαμβάνοντας υπόψη το αβέβαιο περιβάλλον, το Διοικητικό Συμβούλιο αναθεώρησε σήμερα το χρονοδιάγραμμα των αγορών που θα διενεργήσει μέσω του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme - APP) τους επόμενους μήνες. Οι καθαρές αγορές στο πλαίσιο του προγράμματος APP θα διαμορφωθούν μηνιαίως σε 40 δισεκ. ευρώ τον Απρίλιο, 30 δισεκ. ευρώ τον Μάιο και 20 δισεκ. ευρώ τον Ιούνιο. Η διαμόρφωση των καθαρών αγορών για το γ΄ τρίμηνο θα εξαρτηθεί από τα στοιχεία και θα αντανακλά τη συνεχιζόμενη αξιολόγηση των προοπτικών από την πλευρά του Διοικητικού Συμβουλίου. Αν τα εισερχόμενα στοιχεία στηρίξουν την προσδοκία ότι οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τον πληθωρισμό δεν θα επιδεινωθούν ακόμη και μετά τη λήξη των καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού που διενεργεί, το Διοικητικό Συμβούλιο θα ολοκληρώσει τις καθαρές αγορές στο πλαίσιο του προγράμματος APP το γ΄ τρίμηνο. Αν οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τον πληθωρισμό μεταβληθούν και αν οι συνθήκες χρηματοδότησης καταστούν ασύμβατες με την περαιτέρω πρόοδο προς τον στόχο του 2%, το Διοικητικό Συμβούλιο είναι έτοιμο να αναθεωρήσει το χρονοδιάγραμμά του για τις καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού ως προς το ύψος και/ή τη διάρκεια.
Το Διοικητικό Συμβούλιο σκοπεύει επίσης να συνεχίσει να επανεπενδύει, πλήρως, τα ποσά από την εξόφληση τίτλων αποκτηθέντων στο πλαίσιο του προγράμματος APP κατά τη λήξη τους για παρατεταμένη χρονική περίοδο μετά την ημερομηνία κατά την οποία θα αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και πάντως για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο για τη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών ρευστότητας και ενός διευκολυντικού, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής.
Βασικά επιτόκια της ΕΚΤ
Το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης καθώς και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραμείνουν αμετάβλητα σε 0,00%, 0,25% και -0,50% αντιστοίχως.
Τυχόν προσαρμογές των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ θα πραγματοποιηθούν κάποια χρονική στιγμή μετά τη λήξη των καθαρών αγορών του Διοικητικού Συμβουλίου στο πλαίσιο του προγράμματος APP και θα είναι σταδιακές. Η πορεία των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ θα συνεχίσει να καθορίζεται με βάση την παροχή ενδείξεων του Διοικητικού Συμβουλίου για τη μελλοντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής και τη στρατηγική δέσμευσή του για σταθεροποίηση του πληθωρισμού στο 2% μεσοπρόθεσμα. Συνεπώς, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ θα παραμείνουν στα σημερινά τους επίπεδα έως ότου διαπιστώσει ότι ο πληθωρισμός φθάνει το 2% πολύ πριν από το τέλος του υπό εξέταση χρονικού ορίζοντα προβολής και με διάρκεια κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, και κρίνει ότι η πορεία του υποκείμενου πληθωρισμού έχει σημειώσει επαρκή πρόοδο ούτως ώστε να είναι συμβατή με σταθεροποίηση του πληθωρισμού στο 2% μεσοπρόθεσμα.
Έκτακτο πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (PEPP)
Το α΄ τρίμηνο του 2022, το Διοικητικό Συμβούλιο διενεργεί καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme - PEPP) με σημαντικά χαμηλότερο ρυθμό από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο. Θα σταματήσει τις καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP στο τέλος Μαρτίου του 2022.
Το Διοικητικό Συμβούλιο σκοπεύει να επανεπενδύει τα ποσά κεφαλαίου από την εξόφληση τίτλων που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο του PEPP κατά τη λήξη τους τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2024. Σε κάθε περίπτωση, η μελλοντική σταδιακή μείωση (roll-off) του χαρτοφυλακίου PEPP θα ρυθμιστεί κατά τρόπο ώστε να αποφευχθούν παρεμβολές στην ενδεδειγμένη κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής.
Η πανδημία έδειξε ότι, υπό συνθήκες πίεσης, η ευελιξία ως προς τον σχεδιασμό και τη διενέργεια των αγορών στοιχείων ενεργητικού έχει βοηθήσει στην αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής και έχει καταστήσει πιο αποτελεσματικές τις προσπάθειες του Διοικητικού Συμβουλίου για επίτευξη του στόχου του. Εντός των ορίων της εντολής του Διοικητικού Συμβουλίου, υπό συνθήκες πίεσης, η ευελιξία θα συνεχίσει να αποτελεί στοιχείο της νομισματικής πολιτικής όποτε παράγοντες που απειλούν τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής διακυβεύουν την επίτευξη της σταθερότητας των τιμών. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση νέου κατακερματισμού στις αγορές που σχετίζεται με την πανδημία, οι επανεπενδύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP μπορούν ανά πάσα στιγμή να προσαρμοστούν με ευελιξία ως προς τον χρόνο, τις κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού και τις χώρες. Η ευελιξία αυτή θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει την αγορά ομολόγων που εκδίδει η Ελληνική Δημοκρατία επιπλέον της αξίας των ομολόγων που επανεπενδύεται στη λήξη τους, προκειμένου να αποφευχθεί η διακοπή των αγορών στη συγκεκριμένη χώρα, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής προς την ελληνική οικονομία, ενώ αυτή εξακολουθεί να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Οι καθαρές αγορές στο πλαίσιο του PEPP θα μπορούσαν να ξεκινήσουν εκ νέου, εφόσον κριθεί αναγκαίο, για την αντιμετώπιση αρνητικών διαταραχών που σχετίζονται με την πανδημία.
Πράξεις αναχρηματοδότησης
Το Διοικητικό Συμβούλιο θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί τις συνθήκες χρηματοδότησης των τραπεζών και να διασφαλίζει ότι η λήξη των πράξεων στο πλαίσιο της τρίτης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ) δεν επηρεάζει την ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής του. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα αξιολογεί επίσης τακτικά το πώς οι στοχευμένες πράξεις χρηματοδότησης συνεισφέρουν στην κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής μας. Όπως έχει ανακοινωθεί, αναμένει ότι οι ειδικές συνθήκες που εφαρμόζονται στο πλαίσιο των ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ θα λήξουν τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα αξιολογήσει επίσης την κατάλληλη βαθμονόμηση του συστήματος δύο βαθμίδων που εφαρμόζει για τον εκτοκισμό των αποθεματικών ούτως ώστε η πολιτική αρνητικών επιτοκίων να μην περιορίζει τη διαμεσολαβητική ικανότητα των τραπεζών σε ένα περιβάλλον άφθονης πλεονάζουσας ρευστότητας.
Συμφωνίες παροχής ρευστότητας με κεντρικές τράπεζες εκτός της ζώνης του ευρώ
Λόγω του εξαιρετικά αβέβαιου περιβάλλοντος που έχει δημιουργήσει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο κίνδυνος περιφερειακών δευτερογενών επιδράσεων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τις χρηματοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να παρατείνει τη διευκόλυνση συμφωνιών επαναγοράς του Ευρωσυστήματος για τις κεντρικές τράπεζες (Eurosystem repo facility for central banks - EUREP) μέχρι τις 15 Ιανουαρίου 2023. Ως εκ τούτου, η διευκόλυνση EUREP θα συνεχίσει να συμπληρώνει τις τακτικές συμφωνίες παροχής ρευστότητας σε ευρώ για κεντρικές τράπεζες εκτός της ζώνης του ευρώ. Συνδυαστικά, οι συμφωνίες αυτές αποτελούν μια ολοκληρωμένη δέσμη διευκολύνσεων στήριξης για την κάλυψη πιθανών αναγκών ρευστότητας σε ευρώ σε περίπτωση δυσλειτουργιών της αγοράς εκτός της ζώνης του ευρώ που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Τα αιτήματα κεντρικών τραπεζών εκτός της ζώνης του ευρώ για επιμέρους συμφωνίες παροχής ρευστότητας σε ευρώ θα αξιολογούνται από το Διοικητικό Συμβούλιο κατά περίπτωση.
