Αν και με απελπιστικά αργούς ρυθμούς, ο νέος εξωδικαστικός μηχανισμός του πτωχευτικού νόμου αρχίζει να λειτουργεί και να παράγει τις πρώτες ρυθμίσεις οφειλών με επιμήκυνση του χρόνου εξυπηρέτησης και, σε αρκετές περιπτώσεις, με κούρεμα της οφειλής, που μπορεί να φθάνει ακόμη και το 80%.
Ενώ είναι δεκάδες χιλιάδες οι οφειλέτες τραπεζών και Δημοσίου που βρίσκονται σε κάποιο στάδιο της διαδικασίας ένταξης στον εξωδικαστικό μηχανισμό, αυτοί που έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία και έχουν λάβει προτάσεις ρύθμισης των οφειλών τους είναι μόλις 137, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έδωσε το υπ. Οικονομικών.
Η Κομισιόν σημείωνε στην τελευταία έκθεση αξιολόγησης της οικονομίας ότι ως τα τέλη Δεκεμβρίου υπήρχαν 43.795 αιτήσεις σε στάδιο αρχικής υποβολής. Ομως, μόνο 393 είχαν υποβληθεί οριστικά (ποσοστό 0,9% του συνόλου), ενώ για άλλες 28.141 αιτήσεις η διαδικασία βρισκόταν στο στάδιο της συλλογής στοιχείων από τους πιστωτές.
Περιουσία, εισόδημα, ποσό δόσης
Η νέα διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού έχει μια ιδιαιτερότητα που αποτελεί γρίφο για τους ενδιαφερόμενους οφειλέτες: η πρόταση ρύθμισης διαμορφώνεται από έναν... υπολογιστή! Με βάση ειδικό αλγόριθμο γίνεται επεξεργασία των επιμέρους χρεών και των οικονομικών δυνατοτήτων των οφειλετών, ώστε να δίνεται μια πρόταση ρύθμισης που θα μπορεί να αποδειχθεί βιώσιμη σε βάθος χρόνου.
Ο τρόπος υπολογισμού της ρύθμισης με βάση τον αλγόριθμο δεν είναι απολύτως σαφής στον οφειλέτη όταν υποβάλλει την αίτησή του. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, «οι ρυθμίσεις μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού παράγονται από αυτοματοποιημένο αλγόριθμο, ο οποίος λαμβάνει υπόψη την αξία της περιουσίας και το διαθέσιμο εισόδημα του οφειλέτη και των συνοφειλετών-εγγυητών. Έτσι, οι προτάσεις ρύθμισης που παράγει είναι κοινωνικά δίκαιες, μακροπρόθεσμες και βιώσιμες για τους οφειλέτες και τις οικογένειές τους».
Από τα πρώτα παραδείγματα ρυθμίσεων, όμως, φαίνεται ότι το βασικό κριτήριο που ενσωματώνεται στον αλγόριθμο είναι να διαμορφώνεται έτσι το χρέος και το πλάνο εξυπηρέτησής του, ώστε, σε γενικές γραμμές, η δόση που θα καταβάλλει ο οφειλέτης να μην ξεπερνά το 20% με 25% του εισοδήματός του.
Με βάση αυτό το κριτήριο, το χρέος προσαρμόζεται κατάλληλα με επιμήκυνση της διάρκειας εξυπηρέτησης ή και με κούρεμα, όταν είναι εντελώς δυσανάλογο με τα εισοδήματα. Σε περιπτώσεις οφειλετών με επαρκή εισοδήματα, ο αλγόριθμος δίνει... εντολή πλήρους εξυπηρέτησης του χρέους, χωρίς να γίνεται μεγάλη επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας για να μειωθούν πολύ οι δόσεις.
Κούρεμα και αριθμός δόσεων
Έτσι, δύο παραδείγματα δόθηκαν στη δημοσιότητα δείχνουν πώς ρυθμίζονται χρέη με κούρεμα σε περιπτώσεις όπου οι οφειλέτες έχουν σχετικά χαμηλά εισοδήματα, κάτω από τα 20.000 ευρώ (σημειώνεται ότι το κούρεμα έρχεται υπό τον όρο της πλήρους εξυπηρέτησης του χρέους βάσει της ρύθμισης):
- Τριμελής οικογένεια από την Αττική, με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 16.400 ευρώ και περιουσία ύψους 91.700 ευρώ, κατείχε ενήμερο στεγαστικό δάνειο με εμπράγματη εξασφάλιση, ποσού οφειλής 124.500 ευρώ. Με τη λύση ρύθμισης που προτάθηκε, θα κληθεί να αποπληρώσει υπολειπόμενο δάνειο ύψους 76.100 ευρώ, με δόση δανείου 213 ευρώ, η οποία θα αυξάνεται σταδιακά και θα ανέλθει στα 324 ευρώ και υπολειπόμενη διάρκεια αποπληρωμής τους 420 μήνες. Σε περίπτωση τήρησης της ρύθμισης, θα λάβει διαγραφή, ύψους 48.400 ευρώ, ήτοι 38,8% του δανείου της.
- Τριμελής οικογένεια από την Αττική, με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα ύψους 16.500 ευρώ και περιουσία αξίας 80.400 ευρώ, κατείχε ληξιπρόθεσμο στεγαστικό δάνειο με εξασφάλιση, ποσού οφειλής 104.700 ευρώ. Με τη λύση ρύθμισης που προτάθηκε, θα κληθεί να αποπληρώσει υπολειπόμενο δάνειο 59.600 ευρώ, με δόση δανείου 166 ευρώ, η οποία θα αυξάνεται σταδιακά και θα ανέλθει στα 253 ευρώ και υπολειπόμενη διάρκεια αποπληρωμής 420 μήνες. Σε περίπτωση τήρησης της ρύθμισης, θα διαγραφούν 45.100 ευρώ, ήτοι 43% του δανείου.
Σε άλλες περιπτώσεις, όπου το χρέος ήταν σχετικά μικρό, οι οφειλέτες κλήθηκαν να το πληρώσουν στο σύνολό του, αλλά με επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής μέχρι τους 240 μήνες, ώστε η μηνιαία δόση να μην αποτελεί δυσβάστακτο βάρος στα οικονομικά τους:
- Διμελής οικογένεια από την Ηλεία, με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 14.400 ευρώ και περιουσία 210.300 ευρώ, κατείχε ληξιπρόθεσμο καταναλωτικό δάνειο ποσού οφειλής 41.900 ευρώ. Με τη λύση ρύθμισης που προτάθηκε, θα κληθεί να αποπληρώσει το σύνολο του ποσού των 41.900 ευρώ, με δόση δανείου 265 ευρώ και υπολειπόμενη διάρκεια αποπληρωμής τους 240 μήνες.
- Διμελής οικογένεια από τη Θεσσαλονίκη, με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 19.600 ευρώ και περιουσία 257.500 ευρώ, κατείχε ληξιπρόθεσμο καταναλωτικό δάνειο ποσού οφειλής 23.000 ευρώ. Με τη λύση ρύθμισης που προτάθηκε, θα κληθεί να αποπληρώσει το σύνολο του ποσού των 23.000 ευρώ, με δόση δανείου 150 ευρώ και υπολειπόμενη διάρκεια αποπληρωμής τους 228 μήνες.
- Τριμελής οικογένεια από την Αττική, με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 64.500 ευρώ και περιουσία 65.500 ευρώ αντίστοιχα, κατείχε ληξιπρόθεσμο καταναλωτικό δάνειο ποσού οφειλής 11.400 ευρώ. Με τη λύση ρύθμισης που προτάθηκε, θα κληθεί να αποπληρώσει το σύνολο του ποσού των 11.400 ευρώ, με δόση δανείου 540 ευρώ και υπολειπόμενη διάρκεια αποπληρωμής τους 22 μήνες.
Στην πρώτη «φουρνιά» προτάσεων για ρυθμίσεις, υπήρξε περίπτωση όπου το κούρεμα τραπεζικών οφειλών έφθασε ως το 80%, ενώ κατά κανόνα έγιναν σημαντικές επιμηκύνσεις στις χρονικές διάρκειες αποπληρωμής με βασικό γνώμονα να διαμορφώνεται η μηνιαία δόση εντός των ορίων αντοχής των οφειλετών:
- Τριμελής οικογένεια από την Αττική με συνολικές οφειλές άνω των 170.000 ευρώ προς 5 χρηματοδοτικούς φορείς (35% στεγαστικά και 65% καταναλωτικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 13.000 ευρώ προς τον e-ΕΦΚΑ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: διαγραφή άνω των 27.000 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 16%) και αποπληρωμή του υπολοίπου σε 35 έτη (420 δόσεις), με μηνιαία δόση 46 ευρώ και β) για τις οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ: αποπληρωμή σε 20 έτη (240 δόσεις), με μηνιαία δόση 90 ευρώ.
- Μονοπρόσωπο νοικοκυριό από την Αττική με συνολικές οφειλές άνω των 43.000 ευρώ προς 3 χρηματοδοτικούς φορείς (καταναλωτικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 3.000 ευρώ προς τον e-ΕΦΚΑ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: διαγραφή άνω των 34.000 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 80%) και αποπληρωμή του υπολοίπου σε 10 έτη (120 δόσεις), με μηνιαία δόση 75 ευρώ και β) για τις οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ: διαγραφή άνω των 125 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 4%) και αποπληρωμή του υπολοίπου σε 7 έτη (84 δόσεις), με μηνιαία δόση 50 ευρώ. Συνολικά, ο πολίτης θα πληρώνει μηνιαίως 125 ευρώ, ενώ έχει δυνατότητα αποπληρωμής 130 ευρώ μηνιαίως, σύμφωνα με τα δηλωθέντα στοιχεία.
- Μονοπρόσωπο νοικοκυριό από τη Θεσσαλονίκη με συνολικές οφειλές άνω των 5.800 ευρώ προς έναν χρηματοδοτικό φορέα (καταναλωτικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 8.900 ευρώ προς την ΑΑΔΕ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: διαγραφή άνω των 4.600 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 80%) και αποπληρωμή του υπολοίπου σε 2 έτη (24 δόσεις), με μηνιαία δόση 50 ευρώ και β) για τις οφειλές προς την ΑΑΔΕ: διαγραφή άνω των 1.800 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 5%) και αποπληρωμή του υπολοίπου σε 18 έτη (216 δόσεις), με μηνιαία δόση 50 ευρώ.
- Μονοπρόσωπο νοικοκυριό από την Κέρκυρα με συνολικές οφειλές άνω των 20.000 ευρώ προς 2 χρηματοδοτικούς φορείς (καταναλωτικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 8.000 ευρώ προς την ΑΑΔΕ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: αποπληρωμή σε 17 έτη (204 δόσεις), με μηνιαία δόση 200 ευρώ και β) για τις οφειλές προς την ΑΑΔΕ: αποπληρωμή σε 5 έτη, με μηνιαία δόση 50 ευρώ. Συνολικά ο πολίτης θα πληρώνει μηνιαίως 250 ευρώ, δηλαδή ακριβώς όσο δύναται να καλύπτει μηνιαίως, σύμφωνα με τα δηλωθέντα στοιχεία.
- Μονοπρόσωπο νοικοκυριό από τη Χίο με συνολικές οφειλές άνω των 12.000 ευρώ προς 2 χρηματοδοτικούς φορείς (καταναλωτικά δάνεια), υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών, με αποπληρωμή σε 3 έτη (36 δόσεις), με μηνιαία δόση 375 ευρώ. Ο πολίτης είχε δηλώσει ότι έχει δυνατότητα να πληρώνει 380 ευρώ μηνιαίως, σύμφωνα με τα δηλωθέντα στοιχεία.
- Τετραμελής οικογένεια από την Κρήτη με συνολικές οφειλές άνω των 43.300 ευρώ προς έναν χρηματοδοτικό φορέα (90% στεγαστικά και 10% καταναλωτικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 3.600 ευρώ προς την ΑΑΔΕ και άνω των 43.000 ευρώ προς τον e-ΕΦΚΑ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: αποπληρωμή σε 9 έτη (108 δόσεις), με μηνιαία δόση 490 ευρώ β) για τις οφειλές προς την ΑΑΔΕ: αποπληρωμή σε 8 έτη (96 δόσεις), με μηνιαία δόση 50 ευρώ και γ) για τις οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ: αποπληρωμή σε 9 έτη (108 δόσεις), με μηνιαία δόση 525 ευρώ. Συνολικά, ο πολίτης θα πληρώνει μηνιαίως 1.065 ευρώ, ενώ έχει δυνατότητα αποπληρωμής 1.070 ευρώ μηνιαίως, σύμφωνα με τα δηλωθέντα στοιχεία.
- Τετραμελής οικογένεια από τη Δράμα με συνολικές οφειλές άνω των 170.000 ευρώ προς δύο χρηματοδοτικούς φορείς (στεγαστικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 13.000 ευρώ προς την ΑΑΔΕ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: διαγραφή άνω των 33.000 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 20%) και αποπληρωμή σε 35 έτη (420 δόσεις), με μηνιαία δόση 580 ευρώ και β) για τις οφειλές προς την ΑΑΔΕ: αποπληρωμή σε 35 έτη (420 δόσεις), με μηνιαία δόση 67 ευρώ.
- Τριμελής οικογένεια από την Καστοριά με συνολικές οφειλές άνω των 136.000 ευρώ προς 2 χρηματοδοτικούς φορείς (καταναλωτικά δάνεια) και ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 118.000 ευρώ προς την ΑΑΔΕ, υπέβαλε αίτηση ρύθμισης και παρήχθη από τον αυτοματοποιημένο αλγόριθμο πρόταση ρύθμισης οφειλών ως εξής: α) για τις οφειλές προς τους χρηματοδοτικούς φορείς: διαγραφή άνω των 100.000 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 80%) και αποπληρωμή σε 20 έτη (240 δόσεις), με μηνιαία δόση 233 ευρώ και β) για τις οφειλές προς την ΑΑΔΕ: διαγραφή άνω των 73.000 ευρώ (δηλαδή, «κούρεμα» των οφειλών κατά 38%) και αποπληρωμή σε 20 έτη (240 δόσεις), με μηνιαία δόση 221 ευρώ.
Σημειώνεται ότι με τον εξωδικαστικό μηχανισμό μπορεί να επιτευχθεί συνολική διευθέτηση οφειλών προς Δημόσιο, Ταμεία αλλά και τραπεζικά ιδρύματα. Βασική προϋπόθεση για να ρυθμιστούν τα χρέη είναι να συμφωνήσουν οι τράπεζες στη ρύθμιση των δικών τους δανείων -σε αντίθετη περίπτωση, δεν μπορεί να προχωρήσει η ρύθμιση χρεών προς το Δημόσιο. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του νέου μηχανισμού είναι ότι οι πολίτες μπορούν να ρυθμίσουν σε έως 240 δόσεις τα χρέη τους προς το Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία και έως 420 δόσεις τα χρέη τους προς τις τράπεζες και τους διαχειριστές δανείων.
Η διαδικασία ρύθμισης οφειλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:
- Δημιουργία αίτησης στην ηλεκτρονική πλατφόρμα (http://www.keyd.gov.gr/ ή http://ofeiles.gov.gr).
- Άρση του απορρήτου του/της συζύγου, εξαρτώμενων μελών, συνοφειλετών και εγγυητών (εάν υπάρχουν) και άντληση προσωπικών και οικονομικών στοιχείων.
- Επιβεβαίωση κριτηρίων επιλεξιμότητας και διενέργεια ελέγχων και διασταυρώσεων, με σκοπό τον αποκλεισμό στρατηγικών κακοπληρωτών.
- Παραγωγή, από την πλατφόρμα, μιας αυτοματοποιημένης πρότασης ρύθμισης οφειλών, βάσει αλγορίθμου με συγκεκριμένους οικονομικούς κανόνες/παραμέτρους (π.χ. αξία ρευστοποίησης, ικανότητα αποπληρωμής).
- Διενέργεια ψηφοφορίας επί της πρότασης ρύθμισης οφειλών από τους πιστωτές. Εάν η πλειοψηφία των πιστωτών συμφωνήσει, τότε η πρόταση αποστέλλεται στον οφειλέτη.
- Αξιολόγηση προτεινόμενης συμφωνίας από τον οφειλέτη.
- Υπογραφή συμφωνίας αναδιάρθρωσης οφειλών μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών.
