Το 2018, ο Ίλον Μασκ αποχώρησε από την OpenAI, αφήνοντας τον νυν CEO, Σαμ Όλτμαν σε απόγνωση, με οξύτατη ανάγκη για κεφάλαια και υποστήριξη. Ο ήδη υπάρχων επενδυτής Ρέιντ Χόφμαν κάλυψε προσωρινά το κενό με επιπλέον χρηματοδότηση, αλλά το κόστος για την προσέλκυση ταλέντων στην τεχνητή νοημοσύνη και την απαραίτητη υπολογιστική ισχύ (compute) εκτοξευόταν. Καθώς η αρχιτεκτονική των μετασχηματιστών (transformer) απογείωνε τις δυνατότητες της OpenAI, η επένδυση του Χόφμαν μετατράπηκε σε ένα στοίχημα πάνω στην υπόσχεση μιας μεταμορφωτικής τεχνολογίας.
Το 2018, ο Χόφμαν έλαβε ένα πανικόβλητο τηλεφώνημα από τον Όλτμαν. Η κατάσταση στην OpenAI ήταν κακή. «Ξέραμε τι θέλαμε να κάνουμε», είπε ο Όλτμαν. «Ξέραμε γιατί θέλαμε να το κάνουμε. Αλλά δεν είχαμε ιδέα πώς». Η ομάδα δοκίμαζε την τεχνητή νοημοσύνη σε βιντεοπαιχνίδια, όπως είχε κάνει ήδη η DeepMind και αφιέρωναν υπερβολικό χρόνο σε ένα ρομποτικό χέρι που είχε κατασκευάσει η εταιρεία και μπορούσε να λύσει έναν κύβο του Ρούμπικ. Τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Αλλά το κύριο πρόβλημα ήταν ο Μασκ. «Ο Ίλον δεν είναι ευχαριστημένος», είπε ο Όλτμαν στον Χόφμαν.
Η δημιουργία ενός ισχυρού μοντέλου ΤΝ ήταν πάντα προσωπικό ζήτημα για τον Μασκ. Το καλοκαίρι του 2015, είχε διαπληκτιστεί έντονα με τον Λάρι Πέιτζ σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη. Ο Πέιτζ τη θεωρούσε μοχλό για την πρόοδο της ανθρωπότητας, ενώ ο Μασκ υποστήριζε ότι το πιθανότερο ήταν να οδηγήσει στην καταστροφή της. Φέρεται μάλιστα να σταμάτησαν να μιλούν εξαιτίας αυτής της διαφωνίας.
Λίγες εβδομάδες μετά, ο Μασκ συνάντησε τον Όλτμαν και άλλους στο ξενοδοχείο Rosewood, όπου γεννήθηκε η ιδέα της OpenAI. Παρά τις προσπάθειες της OpenAI, η Google διατηρούσε τα σκήπτρα στην τεχνητή νοημοσύνη. Το 2016, το AlphaGo της DeepMind νίκησε τον δεκαοκτάκις παγκόσμιο πρωταθλητή στο Go, ένα παιχνίδι πιο πολύπλοκο από το σκάκι, που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη διαίσθηση. Την ίδια χρονιά, η DeepMind παρουσίασε το WaveNet, ένα νευρωνικό δίκτυο που μπορούσε να μιμηθεί την ανθρώπινη ομιλία. Ο Μασκ παραπονιόταν στον Όλτμαν ότι είχαν μείνει πολύ πίσω από τη Google. Το μεγάλο χρηματικό ποσό που υποτίθεται ότι θα κατέθετε στον λογαριασμό της OpenAI τελικά τέθηκε υπό αμφισβήτηση.
Η λύση του Μασκ, όπως συνήθως, ήταν να πάρει τον έλεγχο. Πρότεινε είτε να αποκτήσει πλειοψηφικό πακέτο στην OpenAI και να τη διοικήσει παράλληλα με την Tesla και την SpaceX, είτε να απορροφηθεί πλήρως από την Tesla. Τρία χρόνια μετά την ίδρυσή της, ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει την ιδέα της OpenAI ως ανεξάρτητου εργαστηρίου.
Ο Όλτμαν δεν ήθελε να εργαστεί για τον Μασκ, γνωστό για την ευμετάβλητη συμπεριφορά του. Θεώρησε ότι και οι περισσότεροι στην ομάδα δεν θα το ήθελαν. Έτσι, απέρριψε την πρόταση. Ο Μασκ αποχώρησε από την εταιρεία, αφήνοντας τον Όλτμαν να αναρωτιέται πώς θα πληρώσει τους μισθούς και τα έξοδα.
«Ο Ίλον διακόπτει τη στήριξή του», είπε ο Όλτμαν στον Χόφμαν. «Τι κάνουμε;». Ο Χόφμαν δεσμεύτηκε να επενδύσει άλλα 10 εκατομμύρια δολάρια και υποσχέθηκε να βοηθήσει στην ανεύρεση επιπλέον κεφαλαίων. Μέσα στον χρόνο, ο Όλτμαν, τότε 33 ετών, παραιτήθηκε από πρόεδρος του Y Combinator και ανέλαβε CEO της OpenAI. Ο Χόφμαν μπήκε στο Διοικητικό Συμβούλιο και ο Γκρεγκ Μπρόκμαν, του οποίου το διαμέρισμα στο Σαν Φρανσίσκο είχε αποτελέσει το πρώτο «γραφείο» της OpenAI, ανέλαβε πρόεδρος του συμβουλίου.
Δημοσίως, ο Μασκ ισχυρίστηκε ότι αποχώρησε λόγω σύγκρουσης συμφερόντων με την Tesla. Ιδιωτικά, δήλωσε ότι η OpenAI δεν είχε καμία πιθανότητα επιτυχίας
Το οικονομικό ζήτημα παρέμενε οξύ. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, το κόστος για να ξεκινήσει κανείς μια τεχνολογική επιχείρηση ήταν τεράστιο. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η παγκοσμιοποίηση του ταλέντου και το cloud computing είχαν μειώσει τα εμπόδια εισόδου. Όμως η τεχνητή νοημοσύνη γύρισε το ρολόι πίσω: η Google και η Facebook διεκδικούσαν μανιωδώς ταλέντα, ανεβάζοντας τους μισθούς σε δυσθεώρητα επίπεδα. Η OpenAI προσέφερε, για παράδειγμα, στον Ίλια Σουτσκιβέρ 1,9 εκατομμύρια δολάρια ετησίως συν μετοχές για να τον αποσπάσει από τη Google. Το κόστος εργασίας ήταν τεράστιο. Όμως το ακόμα μεγαλύτερο κόστος ήταν το «compute» — η υπολογιστική ισχύς για την εκπαίδευση και λειτουργία των μοντέλων.
Οι startups μπορούσαν να νοικιάσουν υπολογιστική ισχύ από το cloud, αλλά η εκπαίδευση ενός μεγάλου νευρωνικού δικτύου μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες. Και οι ανάγκες συνεχώς αυξάνονταν. Περίπου την εποχή του τελεσίγραφου του Μασκ, η OpenAI είχε ένα τεράστιο άλμα: το 2017, μια ομάδα της Google δημοσίευσε το paper που έμεινε γνωστό ως «Transformer». Μέχρι τότε, η OpenAI χρησιμοποιούσε μοντέλα γλώσσας που εκπαιδεύονταν με Reddit, κριτικές από Amazon κ.ά. Το νέο paper πρότεινε έναν τρόπο ώστε το ΑΙ να ζυγίζει λέξεις με βάση τη σημασία τους, δουλεύοντας με αποσπάσματα και πλαίσιο, όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
Ένας επιστήμονας της OpenAI είπε στο Wired: «Έκανα περισσότερη πρόοδο σε δύο εβδομάδες απ’ ό,τι τα δύο προηγούμενα χρόνια».
Όμως τα transformer μοντέλα ήταν τεράστια και πανάκριβα στην εκτέλεση. «Το ποσό που χρειαζόμασταν για να πετύχουμε τον στόχο μας ήταν πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο φανταζόμουν αρχικά», δήλωσε ο Όλτμαν το 2019.
Η λύση του ήταν να δημιουργήσει μια θυγατρική με κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αλλά υπόλογη στο μη κερδοσκοπικό διοικητικό συμβούλιο. Η OpenAI θα αναζητούσε επενδυτές, αλλά ξεκαθάριζε ότι δεν ήταν ένα συνηθισμένο startup. Στην κορυφή της επενδυτικής συμφωνίας υπήρχε μια προειδοποίηση: «οι αρχές του καταστατικού της OpenAI υπερισχύουν κάθε υποχρέωσης δημιουργίας κέρδους». Η νέα οντότητα ήταν αυτό που η εταιρεία αποκαλούσε «εταιρεία περιορισμένου κέρδους», αν και μόνο ένας venture capitalist θα θεωρούσε τις προϋποθέσεις ως πραγματικό όριο: οι επενδυτές του πρώτου γύρου θα μπορούσαν να αποκομίσουν μέχρι και 100 φορές την αρχική τους επένδυση.
Η εταιρεία εξήγησε την αλλαγή σε μια σύντομη ανάρτηση το 2019: «Τα πιο προηγμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης απαιτούν την περισσότερη υπολογιστική ισχύ. Θα χρειαστεί να επενδύσουμε δισεκατομμύρια τα επόμενα χρόνια σε cloud, προσέλκυση ταλέντων και υπερυπολογιστές ΤΝ».
Και πάλι, ο Χόφμαν έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Κατόπιν αιτήματος του Όλτμαν, ηγήθηκε του πρώτου εμπορικού γύρου επενδύσεων με μια νέα μεγάλη επιταγή. «Ο Σαμ είπε πως θα ήταν πολύ χρήσιμο αν αναλάμβανα, γιατί δεν είχαν επιχειρηματικό πλάνο, ούτε προϊόν, ούτε τίποτα απ’ όσα θέλει να δει ένας επενδυτής πριν δώσει χρήματα», είπε ο Χόφμαν. «Ήταν πραγματικά ένα στοίχημα στο ότι θα μπορούσαν να κάνουν κάτι μαγικό με την τεχνητή νοημοσύνη».
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά...
* Απόσπασμα από το βιβλίο "AI Valley" του Γκάρι Ρίβλιν, 2025, HarperCollins Publishers.
