Για δεκαετίες, η κυρίαρχη αντίληψη στην αστρονομία ήταν πως ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος, λειτουργεί ως «κοσμική ασπίδα» για τη Γη, απορροφώντας ή εκτρέποντας επικίνδυνα ουράνια σώματα. Ωστόσο, νέα επιστημονικά δεδομένα ανατρέπουν αυτή την εικόνα, αποδίδοντας στον γίγαντα αερίων έναν πολύ πιο σκοτεινό ρόλο: την αύξηση της πιθανότητας καταστροφικών συγκρούσεων με τη Γη, όπως αυτή που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια.
Η θεωρία περί «κοσμικού προστάτη» βασίστηκε στο γεγονός ότι ο Δίας προσελκύει πολύ συχνότερα συγκρουόμενα αντικείμενα απ’ ό,τι η Γη – τουλάχιστον 10.000 φορές περισσότερο, λόγω της τεράστιας μάζας και βαρύτητάς του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η σύγκρουση του κομήτη Shoemaker–Levy 9 το 1994, που άφησε εμφανή σημάδια στην ατμόσφαιρα του πλανήτη επί εβδομάδες.
Όμως, μελέτες από τη δεκαετία του 2000 και έπειτα δείχνουν πως αυτή η επιρροή δεν είναι μονόπλευρη. Αντιθέτως, η παρουσία του Δία φαίνεται να αυξάνει τρεις έως τέσσερις φορές τον ρυθμό πρόσκρουσης αστεροειδών στη Γη, σε σχέση με ένα σενάριο στο οποίο ο πλανήτης δεν υπήρχε.
Υπολογίζεται ότι πάνω από το 70% των αστεροειδών που χτύπησαν τη Γη θα είχαν αποφευχθεί αν ο Δίας απουσίαζε.
Η μεγάλη καταστροφή
Η πλειονότητα των επιστημόνων συμφωνεί πως η μαζική εξαφάνιση της Κρητιδικής περιόδου –που αφάνισε το 70% των ειδών και όλους τους μη πτηνίους δεινόσαυρους– προκλήθηκε από την πρόσκρουση ενός αστεροειδούς στον σημερινό κρατήρα Τσικσουλούμπ, στο Μεξικό.
Η παρουσία στοιχείων όπως το ιρίδιο, που σπάνια απαντάται στη Γη αλλά αφθονεί στους αστεροειδείς, επιβεβαιώνει αυτή τη θεωρία.
Παραδόξως, αν δεν υπήρχε ο Δίας, αυτός ο αστεροειδής μπορεί να μην είχε φτάσει ποτέ στην εσωτερική περιοχή του Ηλιακού Συστήματος. Η βαρυτική του επίδραση φαίνεται να διαταράσσει τις τροχιές σωμάτων στη ζώνη των αστεροειδών, εκτρέποντάς τα σε πορείες που τέμνουν την τροχιά της Γης.
Ο ρόλος του Δία στο Ηλιακό Σύστημα
Παρότι ο Δίας φαίνεται να «φυλακίζει» ή να εκτρέπει κάποιες ομάδες σωμάτων, όπως οι Τρωϊανοί ή οι αστεροειδείς Hilda, ταυτόχρονα λειτουργεί ως μηχανισμός διοχέτευσης επικίνδυνων αντικειμένων από τη ζώνη των αστεροειδών ή και πέρα από τον Ποσειδώνα προς το εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα.
Αναλύσεις με προσομοιώσεις έδειξαν πως, ακόμα και μικρές αλλαγές στη μάζα, την εκκεντρότητα ή την κλίση της τροχιάς του Δία μπορούν να αυξήσουν κατακόρυφα τη ροή συγκρούσεων με τη Γη.
Ιδιαίτερα σε σενάρια με αυξημένη κλίση τροχιάς, το ποσοστό πρόσκρουσης μπορεί να γίνει τόσο υψηλό που σε δισεκατομμύρια χρόνια να έχει εκκενώσει πλήρως τη ζώνη των αστεροειδών – καταστρέφοντας εν τω μεταξύ κάθε ευκαιρία για ζωή.
Απειλή ή αναγκαίο κακό;
Το παράδοξο είναι πως, αν και ο Δίας ίσως έπαιξε ρόλο στην εξόντωση των δεινοσαύρων, αυτό άνοιξε τον δρόμο για την εξέλιξη των θηλαστικών – και τελικά του ανθρώπου. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως, χωρίς περιοδικά αφανιστικά χτυπήματα, η ζωή στη Γη δεν θα εξελισσόταν σε όλο της το δυναμικό.
Ο Δίας, λοιπόν, ίσως δεν είναι «φύλακας», αλλά καταλύτης. Και παρά τη σφοδρή κριτική στον ρόλο του, η παρουσία του μπορεί να ήταν απαραίτητη για να εμφανιστεί νοήμων ζωή σε έναν πλανήτη σαν τη Γη.
