Δωρεάν κέρδη πολλών δισεκατομμυρίων είναι έτοιμες να αποσπάσουν οι τράπεζες τους επόμενους μήνες, όταν αρχίσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αυξάνει τα επιτόκιά της, εκμεταλλευόμενες τα αρνητικά επιτόκια με τα οποία έχουν δανεισθεί από την ΕΚΤ το ιλιγγιώδες ποσό των 2,2 τρισ. ευρώ. Όμως, η ΕΚΤ έχει αντιληφθεί πόσο σοβαρό πολιτικό πρόβλημα θα δημιουργούσε αυτή η δωρεάν διανομή κερδών στις τράπεζες και ψάχνει τρόπους για να την εμποδίσει, όπως αποκάλυψαν χθες οι "Financial Times".
Οι ελληνικές τράπεζες είναι από τις πλέον ωφελημένες της ευρωζώνης από το πρόγραμμα παροχής ρευστότητας με αρνητικό επιτόκιο, TLTRO III, που ενεργοποίησε η ΕΚΤ εν μέσω της πανδημίας για να στηρίξει την ευρωπαϊκή οικονομία. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (λογιστική κατάσταση για τον Μάιο 2022), το υπόλοιπο των δανείων αρνητικού επιτοκίου με μακροχρόνια διάρκεια (τρία έτη) που είχαν αντλήσει οι ελληνικές τράπεζες προσέγγιζε τα 51 δισ. ευρώ.
Δεν είναι τυχαίο ότι στη χθεσινή συνεδρίαση του Χρηματιστηρίου οι τραπεζικές μετοχές δέχθηκαν αρκετά ισχυρή πίεση μετά τη δημοσίευση του ρεπορτάζ από τους "F.T", με τον τραπεζικό δείκτη να κλείνει 1,72% χαμηλότερα. Με δεδομένο το τεράστιο άνοιγμα των τραπεζών στα δάνεια αρνητικού επιτοκίου της ΕΚΤ, κάθε αλλαγή των όρων δανεισμού προς το χειρότερο θα είχε σημαντική επίδραση στην κερδοφορία των τραπεζών.
Το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ΕΚΤ δεν είναι μόνο οικονομικής φύσεως, αλλά κατ' εξοχήν πολιτικό: όσο θα αυξάνει τους επόμενους μήνες το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες, για να περάσει σε θετικό πρόσημο πιθανότατα μέσα στον Σεπτέμβριο, τόσο περισσότερα δωρεάν κέρδη θα μοιράζει στις τράπεζες. Θα μπορούν, πολύ απλά, να καταθέτουν στην ΕΚΤ ποσά που η ίδια τους έχει δανείσει με χαμηλότερο, αρνητικό επιτόκιο και να καρπώνονται τη διαφορά από το υψηλότερο επιτόκιο καταθέσεων της ΕΚΤ.
Σε μια περίοδο, όμως, όπου οι τράπεζες μοιράζουν μπόνους σε στελέχη και μερίσματα σε μετόχους, ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία ταλαιπωρείται από μια νέα κρίση και οι καταναλωτές από τα ρεκόρ του πληθωρισμού, μια τέτοια διανομή δωρεάν κερδών θα μπορούσε να προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων.
Όπως αναφέρουν οι "F.T.", τα 2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ των επιδοτούμενων δανείων που παρείχε η ΕΚΤ στις τράπεζες συνέβαλαν στην αποτροπή μιας πιστωτικής ασφυξίας όταν ξέσπασε η κρίση covid-19. Όμως, με την κεντρική τράπεζα να σχεδιάζει τώρα να αυξήσει τα επιτόκια, αναλυτές εκτιμούν ότι αυτό θα έφερνε πρόσθετα κέρδη έως και 24 δισ. ευρώ στις τράπεζες. Έτσι, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ πρόκειται να συζητήσει πώς θα μπορούσε να περιορίσει το επιπλέον περιθώριο κέρδους των τραπεζών από τα επιδοτούμενα δάνειά της, σύμφωνα με τρία άτομα που γνωρίζουν τα σχέδια. Υπενθυμίζεται ότι αύριο τα μέλη του συμβουλίου της ΕΚΤ έχουν προγραμματισμένη συνεδρίαση που δεν αφορά αποφάσεις νομισματικής πολιτικής, οι οποίες θα ληφθούν στη συνεδρίαση της 21ης Ιουλίου.
Η ΕΚΤ έχει προαναγγείλει αύξηση όλων των επιτοκίων κατά 0,25% τον Ιούλιο, κάτι που σημαίνει ότι το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων θα αυξηθεί από -0,50% σε -0,25%. Το πιθανότερο είναι ότι θα προχωρήσει σε μία μεγαλύτερη αύξηση, κατά 0,50%, μέσα στον Σεπτέμβριο, με αποτέλεσμα να περάσει μετά από πολλά χρόνια το επιτόκιο καταθέσεων σε θετικό έδαφος, στο 0,25%. Δεδομένου ότι οι τράπεζες παίρνουν ρευστότητα μέσω του TLTRO με αρνητικό επιτόκιο -0,25% έως - 0,50%, αυτό θα σήμαινε ότι το φθινόπωρο η διαφορά με το επιτόκιο καταθέσεων θα αυξανόταν έως και σε 0,75%. Με αυτό το επιτόκιο θα μπορούν οι τράπεζες να τοκίζουν τα χρήματα που τους έχει δανείσει η ΕΚΤ, προχωρώντας απλώς σε μία κατάθεσή τους στην ίδια την ΕΚΤ!
Πόσο θα μπορούσαν να κερδίσουν οι τράπεζες με αυτό τον τρόπο; Η Morgan Stanley εκτιμά ότι θα μπορούσαν να αποκομίσουν επιπλέον κέρδη μεταξύ 4 και 24 δισ., τοποθετώντας τα φθηνά δάνεια της ΕΚΤ σε κατάθεση στην κεντρική τράπεζα από τον Ιούνιο 2022 έως το τέλος του προγράμματος, τον Δεκέμβριο του 2024, ανάλογα και με το πόσο γρήγορα θα αυξηθούν τα επιτόκια τους επόμενους μήνες. Σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις της ΕΚΤ, το κέρδος θα μπορούσε να φθάσει ως μισό της μέγιστης εκτίμησης της M.S., δηλαδή έως τα 12 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τις πηγές που επικαλούνται οι FT, η κύρια επιλογή που έχει η ΕΚΤ για να σταματήσει αυτό το... πάρτι επιδοτούμενων κερδών για τις τράπεζες είναι να αλλάξει τους όρους των φθηνών δανείων που χορηγήθηκαν με το πρόγραμμα TLTRO III. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα αυξηθούν και τα επιτόκια δανεισμού των τραπεζών μέσω του προγράμματος, ώστε να μην ανοίξει η ψαλίδα με το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων.
Ακόμη και αν αλλάξουν οι όροι, πάντως, περιορίζοντας τα πιθανά δωρεάν κέρδη, οι αναλυτές εκτιμούν ότι οι τράπεζες δεν έχουν λόγο να επιστρέψουν στην ΕΚΤ τα επιδοτούμενα δάνεια του TLTRO III. Ο Φάμπιο Ιανό, αναλυτής της Moody's, δήλωσε στους "F.T.": «Αναμένουμε από τις ευρωπαϊκές τράπεζες να διατηρήσουν τις TLTRO τους όσο μπορούν, επειδή είναι απλώς δωρεάν χρήματα». Ο ίδιος προέβλεψε ότι το μεγαλύτερο μέρος της ρευστότητας της ΕΚΤ δεν θα χρηματοδοτήσει δάνεια αλλά θα κατατεθεί στην κεντρική τράπεζα. «Αυτή η συναλλαγή ήταν αρκετά κερδοφόρα για εμάς», δήλωσε στους "F.T." ο οικονομικός διευθυντής ευρωπαϊκής τράπεζας, παρότι «ήταν δύσκολο για τις τράπεζες να το φωνάξουν δυνατά, αφού δεν θα ήθελαν να δηλώσουν ότι επωφελούνται από την πανδημία».
Σημειώνεται ότι, παρότι η ΕΚΤ δεν δημοσιεύει αναλυτικά τα σχετικά στοιχεία, εκτιμάται ότι οι γαλλικές τράπεζες έχουν αντλήσει τα μεγαλύτερα ποσά από το πρόγραμμα TLTRO και τις ακολουθούν οι ιταλικές και οι γερμανικές. Ως ποσοστό του ενεργητικού, πάντως, οι ελληνικές τράπεζες είναι πρωταθλήτριες ευρωζώνης στην άντληση ρευστότητας από το ειδικό πρόγραμμα για την πανδημία.
