Σε φάση έντονων διπλωματικών διαβουλεύσεων βρίσκονται τα κράτη-μέλη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), λίγες ημέρες πριν από τη δεύτερη έκτακτη σύνοδο της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC), που θα διεξαχθεί 14–17 Οκτωβρίου στο Λονδίνο.
Αντικείμενο της ιστορικής συνεδρίασης είναι η τελική ψηφοφορία για το Πλαίσιο Net-Zero, το οποίο εγκρίθηκε καταρχήν τον περασμένο Απρίλιο και, εφόσον επικυρωθεί, θα τεθεί σε ισχύ τον Μάρτιο του 2027.
Στόχος του πλαισίου είναι η πλήρης απανθρακοποίηση της ναυτιλίας έως το 2050, μέσω ενός παγκόσμιου μηχανισμού τιμολόγησης άνθρακα και της δημιουργίας του «Net-Zero Fund», που θα χρηματοδοτεί πράσινα καύσιμα και λιμενικές υποδομές.
Για την υιοθέτηση απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία δύο τρίτων των κρατών που έχουν κυρώσει το Παράρτημα VI της MARPOL, τη βάση της διεθνούς νομοθεσίας για τη μείωση ρύπων από τα πλοία.
Στρατόπεδα και αιτήματα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και χώρες της Ασίας-Ειρηνικού τάσσονται υπέρ, με τις δεύτερες να ζητούν σταδιακή εφαρμογή και τεχνική στήριξη για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Στον αντίποδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαφωνούν με τη μορφή του πλαισίου, χαρακτηρίζοντας τον παγκόσμιο φόρο άνθρακα «έμμεση φορολογία» και περιορισμό κυριαρχίας. Ο αναπτυσσόμενος Νότος ζητά ειδικό μηχανισμό στήριξης για τα πιο ευάλωτα κράτη, ενώ φορείς της ναυτιλίας προωθούν τροπολογίες για παράταση, εξαιρέσεις και πενταετή μηχανισμό επανεξέτασης.
Η ψηφοφορία θεωρείται κομβική: θα κρίνει αν ο ΙΜΟ μπορεί να επιβάλει ενιαίο, παγκόσμιο πλαίσιο για τη μετάβαση στη ναυτιλία μηδενικών εκπομπών, ή αν ο κλάδος θα πορευτεί με κατακερματισμένα εθνικά/περιφερειακά καθεστώτα.
Τι προβλέπει το «Net-Zero» του ΙΜΟ
Το πλαίσιο, ευθυγραμμισμένο με τη Στρατηγική GHG 2023 του ΙΜΟ, στηρίζεται σε δύο αλληλένδετους πυλώνες:
-
Παγκόσμιο πρότυπο καυσίμων: σταδιακή μείωση της έντασης εκπομπών σε όλο τον κύκλο ζωής του καυσίμου (well-to-wake).
-
Μηχανισμός τιμολόγησης GHG: καθορισμένη τιμή στις εκπομπές για να κατευθύνει τις επενδύσεις σε καθαρότερες λύσεις.
Το μέτρο καλύπτει ποντοπόρα πλοία άνω των 5.000 GT—υπεύθυνα για πάνω από 85% των εκπομπών του κλάδου—με συζητήσεις σε εξέλιξη για πιθανή μελλοντική ένταξη πλοίων 400–5.000 GT. Η GHG Fuel Intensity (GFI), σε gCO₂eq/MJ, θα είναι το ετήσιο σημείο αναφοράς κάθε πλοίου και θα σκληραίνει προοδευτικά.
Πώς θα λειτουργεί στην πράξη
Τα πλοία θα υποβάλλουν ετήσια αναφορά GFI στον ΙΜΟ. Όσα υπερβαίνουν τα όρια θα:
-
χρησιμοποιούν «πλεονάζουσες μονάδες» από προηγούμενα έτη ή αγορασμένες από άλλα πλοία, ή
-
καταβάλλουν εισφορά στο Net-Zero Fund.
Όσα υπολείπονται των ορίων θα μπορούν να αποθηκεύουν/ανταλλάσσουν μονάδες, ενώ τα πλοία μηδενικών/σχεδόν μηδενικών εκπομπών θα λαμβάνουν οικονομικά κίνητρα. Η επαλήθευση εκπομπών και βιωσιμότητας καυσίμων θα γίνεται από ανεξάρτητο σύστημα πιστοποίησης αναγνωρισμένο από τη MEPC.
Ο ρόλος του Net-Zero Fund
Το Ταμείο θα συγκεντρώνει τα έσοδα από τις εισφορές και θα τα κατευθύνει σε:
-
Επιβράβευση πλοίων χαμηλών εκπομπών,
-
Χρηματοδότηση έρευνας, καινοτομίας και υποδομών,
-
Κατάρτιση και μεταφορά τεχνογνωσίας,
-
Στήριξη ευάλωτων κρατών (SIDS, LDCs) για δίκαιη μετάβαση.
Τη λειτουργία θα εποπτεύει διοικητικό συμβούλιο, με τακτικές εκθέσεις στη MEPC.
Επόμενα βήματα: Αν το πλαίσιο εγκριθεί 14–17 Οκτωβρίου, ανοίγει ο δρόμος για ένα ενιαίο, παγκόσμιο σύστημα απανθρακοποίησης της ναυτιλίας με ορίζοντα το 2050. Σε αντίθετη περίπτωση, εντείνεται ο κίνδυνος ρυθμιστικού κατακερματισμού, με διαφορετικούς κανόνες ανά περιφέρεια και αυξημένη αβεβαιότητα για επενδύσεις σε καύσιμα και στόλους.
