Σημαντικές αλλαγές στη φορολογία των κληρονομιών που αφορούν συζύγους, τέκνα, αγρότες, καθώς και τις προϋποθέσεις διαγραφής των χρεών των αποθανόντων περιέχει το νομοσχέδιο για τη «Διασφάλιση δημοσιονομικής ισορροπίας: Μεταρρύθμιση πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης», που κατατέθηκε στη Βουλή.
Συγκεκριμένα οι αλλαγές αφορούν στην έκπτωση χρεών των αποθανόντων, στη μετεγγραφή ακινήτου, στην κληρονομιά ακινήτου από σύζυγο ή τέκνο, στις σχολάζουσες κληρονομιές, και στους κληρονόμους αγροτών.
Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου, οι παρεμβάσεις εντάσσονται στο πλαίσιο επικείμενης κωδικοποίησης και αποτύπωσης του συνόλου της φορολογίας που αφορά στη φορολογία της περιουσίας από την Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης σε ενιαίο νόμο, με εξάλειψη διατάξεων που χαρακτηρίζονται «αναχρονιστικές οι οποίες είναι εκτός πλαισίου ασφάλειας δικαίου, είναι ανεπίκαιρες ή ενέχουν αντινομίες ή κρίνονται αμφίβολης συνταγματικότητας».
Σύζυγοι και τέκνα
Αναφορικά με τις συζύγους ή τα τέκνα του αποβιώσαντος, για λόγους ίσης φορολογικής μεταχείρισης εναρμονίζονται οι όροι απαλλαγής από τον φόρο κληρονομίας, για ακίνητο που αποκτάται αιτία θανάτου από σύζυγο ή τέκνο του κληρονομουμένου κατά πλήρη κυριότητα, με τους όρους που ισχύουν για την απαλλαγή από τον φόρο μεταβίβασης πρώτης κατοικίας κατά την αγορά ακινήτου.
Ειδικότερα οι όροι απαλλαγής από τον φόρο κληρονομιάς, σε σχέση με την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών, για ακίνητο που αποκτάται αιτία θανάτου από σύζυγο ή τέκνο του κληρονομούμενου κατά πλήρη κυριότητα, εξ ολοκλήρου ή κατά ποσοστό εξ αδιαιρέτου, εφόσον ο κληρονόμος ή κληροδόχος ή ο σύζυγος αυτού ή οποιοδήποτε από τα ανήλικα τέκνα αυτού δεν έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας του κ.λπ. εξισώνονται με εκείνες που προβλέπονται για την απαλλαγή από τον φόρο μεταβίβασης για αγορά πρώτης κατοικίας.
Στο πλαίσιο αυτό, όπως ακριβώς και στη φορολογία της εξ επαχθούς αιτίας μεταβίβασης, οι σχετικές στεγαστικές ανάγκες των δικαιούχων θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των σχετικών ακινήτων και των λοιπών αντίστοιχων κληρονομιαίων ακινήτων είναι 70 τ.μ. και ειδικά για δικαιούχο με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67% είναι 90 τ.μ., προσαυξανόμενα κατά 25 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος.
Έκπτωση των χρεών του αποθανόντος
Αλλάζει επίσης η αντιμετώπιση των χρεών των αποθανόντων. Τα χρέη του αποβιώσαντος προς το Δημόσιο εκπίπτουν από την αξία της κληρονομιάς, μετά από αίτηση που μπορεί να υποβληθεί από τους κληρονόμους μέχρι την οριστική περαίωση της υπόθεσης, ενώ αν το χρέος έγινε βέβαιο και εκκαθαρισμένο μετά την οριστική περαίωση, η αίτηση μπορεί να υποβληθεί μέσα σε ένα έτος αφότου το χρέος έγινε βέβαιο και εκκαθαρισμένο.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση η αίτηση δεν μπορεί να υποβληθεί πέραν της δεκαετίας από την υποβολή της δήλωσης και, εφόσον δεν έχει υποβληθεί δήλωση, από τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή της.
Η νέα ρύθμιση που προωθείται σχετικά με την προθεσμία δήλωσης της έκπτωσης των χρεών της κληρονομίας προβλέπει ότι η αίτηση μπορεί να υποβληθεί:
- Οποτεδήποτε μέχρι την κατά περίπτωση παραγραφή του δικαιώματος της Φορολογικής Διοίκησης για κοινοποίηση πράξης προσδιορισμού του φόρου, εφόσον δεν έχει εκδοθεί εντολή ελέγχου για την υπόθεση, για τα χρέη που είναι βέβαια και εκκαθαρισμένα οποτεδήποτε μέχρι τη συμπλήρωση της παραγραφή.
- Εφόσον έχει εκδοθεί εντολή ελέγχου, κατά περίπτωση, μέχρι την έκδοση πράξης διορθωτικού προσδιορισμού του φόρου ή μέχρι τη λήξη της προθεσμίας για την άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής κατά της πράξης προσδιορισμού του φόρου, για χρέη που είναι βέβαια και εκκαθαρισμένα σε καθέναν από τους αντίστοιχους χρόνους.
- Αν χρέη κατέστησαν βέβαια και εκκαθαρισμένα μετά την παρέλευση του χρόνου των ανωτέρω περιπτώσεων, η αίτηση μπορεί να υποβληθεί εντός ενός έτους αφότου αυτά κατέστησαν βέβαια και εκκαθαρισμένα ενώ σε κάθε περίπτωση ο απώτατος χρόνος δεν μπορεί να είναι πέραν της δεκαετίας από την υποβολή της αρχικής δήλωσης.
Μεταγραφή στο Κτηματολογικό Γραφείο
Σε περίπτωση μεταγραφής σύμβασης ή δικαστικής απόφασης ή οποιασδήποτε άλλης πράξης που αφορά εμπράγματα δικαιώματα επί ακινήτων, πλην της σύστασης υποθήκης, η οποία γίνεται είτε λόγω ενέργειας του υπόχρεου σε δήλωση είτε λόγω ενέργειας τρίτου που έχει έννομο συμφέρον, και δεν έχει υποβληθεί σχετική φορολογική δήλωση, ο Προϊστάμενος του Κτηματολογικού Γραφείου ενημερώνει εντός του επόμενου από τη μεταγραφή μήνα, τη Φορολογική Διοίκηση, για τη μη υποβολή δήλωσης, ενώ με απόφαση του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε. ορίζεται ο τρόπος ενημέρωσης της Φορολογικής Διοίκησης.
Με τη διάταξη αυτή εκτιμάται ότι θα εντοπίζεται η σχετικά αδήλωτη φορολογική ύλη χωρίς ταυτόχρονα να εμποδίζεται η μεταγραφή στο Κτηματολογικό Γραφείο.
Με την ισχύουσα (και καταργούμενη) διάταξη ο μεταγραφοφύλακας αρνείται τη μεταγραφή σύμβασης ή δικαστικής απόφασης ή οποιασδήποτε άλλης πράξης που αφορά εμπράγματα δικαιώματα επί ακινήτων, πλην της σύστασης υποθήκης, αν δεν προσκομίζεται σε αυτόν αντίγραφο της δήλωσης φόρου μεταβίβασης θεωρημένο από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας υπηρεσίας.
Σχολάζουσες κληρονομιές
Σε περίπτωση σχολάζουσας κληρονομίας, εφόσον έχει γίνει οριστικός προσδιορισμός της αξίας των στοιχείων της κτήσης αιτία θανάτου στο όνομα της σχολάζουσας κληρονομίας, η αξία αυτή ισχύει και έναντι των κληρονόμων κατά την υποβολή δήλωσης και τον προσδιορισμό του φόρου στο όνομά τους.
Οι κληρονόμοι δικαιούνται να αμφισβητήσουν την πράξη προσδιορισμού του φόρου συμπεριλαμβανομένης της αξίας των στοιχείων της κτήσης αιτία θανάτου σε βάρος της σχολάζουσας κληρονομίας, εκτός και εάν έχει εκδοθεί απόφαση διοικητικού δικαστηρίου στο όνομα της σχολάζουσας κληρονομιάς που αποφαίνεται επί της ουσίας της διαφοράς.
Εάν ο κηδεμόνας αμέλησε να ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή ή τα κατάλληλα ένδικά βοηθήματα ή τα ένδικα βοηθήματα ή οι προβαλλόμενοι με αυτά λόγοι απορρίφθηκαν για λόγους που δεν αφορούν την ουσία της διαφοράς (π.χ. απαράδεκτο) δεν δημιουργείται δέσμευση για τον κληρονόμο και επομένως αυτός δεν θίγεται από την όποια αμέλεια ή πλημμελή διαχείριση του κηδεμόνα.
Ο κληρονόμος μπορεί σε κάθε περίπτωση να συνεχίζει εκκρεμείς διαδικασίες (ενδικοφανής προσφυγή ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών) ή δίκες της σχολάζουσας κληρονομιάς σε σχέση με τον προσδιορισμό της αξίας της κληρονομίας, οπότε στην περίπτωση αυτή δεσμεύεται σχετικά.
Κληρονομικά αγροτών
Για τις απαλλαγές από τον φόρο μεταβίβασης των αγροτών, οι οποίοι απέκτησαν εκτάσεις προς εκμετάλλευση με απαλλαγή από τον φόρο μεταβίβασης, απαγορεύεται η μεταβίβασή τους πριν την πάροδο 15 ετών, αν δεν επιστρέψουν τον φόρο για τον οποία απαλλάχτηκαν.
Η απαγόρευση ισχύει και για τους κληρονόμους, καθώς η διάταξη προβλέπει πως στις περιπτώσεις αυτές ο αγοραστής ή οι κληρονόμοι του υποχρεούνται μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την αλλαγή της χρήσης, την εκμίσθωση ή τη συμπλήρωση της διετίας, να υποβάλουν δήλωση και να καταβάλουν εφάπαξ ολόκληρο το φόρο που αναλογεί στην κατά το χρόνο αυτόν αξία της έκτασης ή στο δηλωθέν τίμημα, εφόσον αυτό είναι μεγαλύτερο, με βάση τους συντελεστές που ίσχυαν κατά το χρόνο της απαλλαγής, εκτός αν ο φόρος που αναλογούσε στην αξία του ακινήτου κατά το χρόνο της απαλλαγής είναι μεγαλύτερος, οπότε καταβάλλεται ο μεγαλύτερος αυτός φόρος.
