Την οδό του κουρέματος με νομοθετικές ρυθμίσεις επέλεξαν οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε χώρες όπου εξελίχθηκε σε μείζον κοινωνικό πρόβλημα η χορήγηση δανείων ελβετικού φράγκου σε καταναλωτές, ενώ η Ελλάδα μαζί με την Πολωνία ήταν οι μόνες χώρες όπου δεν επιχειρήθηκε νομοθετική παρέμβαση σε αυτή την κατεύθυνση.
Αυτό προκύπτει από σχετική καταγραφή που έκανε το think tank του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε ειδική ανάλυση που έκανε για τους καταχρηστικούς όρους στα δάνεια ελβετικού φράγκου και τις σχετικές αποφάσεις που έχει εκδώσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (δείτε εδώ το πλήρες κείμενο της ανάλυσης).
Όπως σημειώνεται στην έκθεση, σε χώρες όπου οι καταναλωτές έλαβαν μεγάλου ύψους δάνεια σε ελβετικό φράγκο οι κυβερνήσεις έκαναν προσπάθεια να ρυθμίσουν το θέμα με διάφορους τρόπους, προκειμένου να περιορίσουν τα ρίσκα στα οποία εκτίθενται οι καταναλωτές.
Η πρώτη προσπάθεια, με ατυχή κατάληξη όμως, έγινε ήδη από το 2008 από την Εποπτική Αρχή Χρηματοπιστωτικού Τομέα της Πολωνίας, η οποία εξέδωσε σύσταση προς τις τράπεζες να επιτρέπουν στους καταναλωτές να πληρώνουν τα δάνεια ελβετικού φράγκου σε ξένο νόμισμα (δηλαδή σε ελβετικό), ώστε να μην επηρεάζονται δυσμενώς από την ανατίμηση του ελβετικού νομίσματος έναντι του πολωνικού.
Οι τράπεζες, όμως, εξουδετέρωσαν αυτή την πρωτοβουλία, καθώς επέβαλαν υπερβολικές προμήθειες στους καταναλωτές για την αλλαγή των όρων της δανειακής σύμβασης. Το 2011, η Πολωνία υιοθέτησε νόμο που επιτρέπει τις πληρωμές σε ξένο νόμισμα, κάτι που επέτρεψε στους καταναλωτές να αγοράζουν ελβετικά φράγκα σε ισοτιμίες της αγοράς συναλλάγματος και να μην επιβαρύνονται από τα πρόσθετα κόστη που δημιουργούσαν οι αυθαίρετα προσδιορισμένες ισοτιμίες από τις τράπεζες, όπως σημειώνεται στην έκθεση.
Αυτή η πρωτοβουλία στην Πολωνία μείωσε τα βάρη και τα ρίσκα για τους δανειολήπτες, αλλά η πρώτη φορά που είχαν πραγματική ελάφρυνση, με ένα θεσμοθετημένο κούρεμα δανείων, ήταν τον Νοέμβριο του 2014, όταν το κοινοβούλιο στην Ουγγαρία ενέκρινε νόμο, που τέθηκε σε ισχύ από τον Φεβρουάριο του 2015, από τον οποίο οφελήθηκαν 1,3 εκατ. νοικοκυριά, όπως σημειώνεται στην έκθεση.
Με τον ουγγρικό νόμο έγινε υποχρεωτική μετατροπή των δανείων ελβετικού φράγκου σε τοπικό νόμισμα με βάση την ισοτιμία της 7ης Νοεμβρίου 2014, ανεξάρτητα από τον χρόνο σύναψης του δανείου. Σημειώνεται ότι η μετατροπή έγινε πριν αποφασίσει η Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας την απελευθέρωση των συναλλαγματικών διακυμάνσεων του νομίσματος, στις αρχές του 2015, μετά την οποία το ελβετικό φράγκο κέρδισε ακόμη περισσότερο έδαφος στην αγορά συναλλάγματος.
Όπως σημειώνεται στην έκθεση, με τη μετατροπή αυτή μειώθηκε η αξία των δανείων ελβετικού φράγκου από 14,8 δισ. σε 3,8 δισ. ελβετικά φράγκα. Δηλαδή, έγινε ένα κούρεμα της αξίας των δανείων σε ποσοστό σχεδόν 75%.
Άλλες χώρες με μεγάλο πρόβλημα από τα δάνεια ελβετικού φράγκου (Κροατία, Κύπρος, Μαυροβούνιο, Ρουμανία και Σερβία) ακολούθησαν το παράδειγμα της Ουγγαρίας, υιοθετώντας νόμους για τη μετατροπή των δανείων σε τοπικό νόμισμα. Στη Ρουμανία, το κοινοβούλιο ενέκρινε ομόφωνα σχετικό νόμο το 2016, όμως ένα χρόνο αργότερα ο νόμος κηρύχθηκε αντισυνταγματικός από το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της χώρας. Τελικά, ο νόμος για τη μετατροπή εφαρμόσθηκε σε εθελοντική βάση και επιτράπηκε στις τράπεζες που θα προχωρούσαν σε μετατροπή να κρατούν μυστικούς τους ακριβείς όρους. Εκτιμάται, όπως σημειώνεται στην έκθεση, ότι οι όροι ήταν δυσμενέστεροι σε σχέση με τους αντίστοιχους που υιοθετήθηκαν στην Ουγγαρία και την Κροατία.
Στην Κροατία, ο αντίστοιχος νόμος είχε τα κύρια χαρακτηριστικά του ουγγρικού, με τη διαφορά ότι επιτράπηκες στους καταναλωτές να επιλέγουν μετατροπή όχι μόνο στο τοπικό νόμισμα, αλλά και σε ευρώ. Το τελικό αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον νόμο, θα έπρεπε να είναι, σε κάθε περίπτωση, να πληρώσει ο δανειολήπτης ό,τι θα πλήρωνε εάν εξαρχής το δάνειο είχε συναφθεί σε ευρώ ή σε τοπικό νόμισμα, δηλαδή χωρίς να επιβαρυνθεί από την αύξηση της ισοτιμίας του ελβετικού φράγκου. Η μετατροπή έγινε με βάση την ημερομηνία σύναψης του κάθε δανείου. Κερδισμένα βγήκαν από τον νόμο περίπου 55.000 νοικοκυριά, καθώς το 40% των στεγαστικών δανείων είχαν χορηγηθεί σε ελβετικό φράγκο.
Η Ελλάδα μνημονεύεται με δυσμενή τρόπο στην έκθεση ως μία από τις χώρες (μαζί με την Πολωνία) όπου δεν λήφθηκαν μέτρα για την υποστήριξη των δανειοληπτών που βρέθηκαν σε δυσχερή θέση λόγω των δανείων σε ελβετικό. Σημειώνεται, μάλιστα, ότι τον Απρίλιο του 2019 ο Άρειος Πάγος έλαβε απόφαση εναντίον δανειοληπτών που αμφισβήτησαν τη ρήτρα για την εξόφληση των δανείων με βάση τις ισοτιμίες του ελβετικού φράγκου, κρίνοντας ότι οι τράπεζες είχαν προειδοποιήσει επαρκώς τους δανειολήπτες για τους κινδύνους. Στην Πολωνία, συζητήθηκε νόμος για τη μετατροπή των δανείων σε εθνικό νόμισμα, ο οποίος όμως δεν εγκρίθηκε από τη Βουλή.
Υπενθυμίζεται ότι η απόφαση του Αρείου Πάγου, με την οποία κρίθηκε ότι η ρήτρα των συμβάσεων για την αποπληρωμή των δανείων σε ελβετικό φράγκο αποτελεί δηλωτικό όρο και δεν μπορεί να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα, έχει «ψαλιδίσει» τις προσδοκίες των δανειοληπτών για μια ρύθμιση του προβλήματος από τη Δικαιοσύνη, ενώ διαδοχικές κυβερνήσεις από το 2010 και μετά έχουν αποφύγει να συζητήσουν οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση του θέματος, κυρίως λόγω των ανησυχιών για τις επιπτώσεις μιας ρύθμισης στους τραπεζικούς ισολογισμούς.
Μια τελευταία ελπίδα για τους δανειολήπτες είναι η περυσινή πρωτοβουλίου του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, το οποίο δεν εφάρμοσε τη νομολογία του Αρείου Πάγου, αλλά αποφάσισε να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με προδικαστικό ερώτημα, σχετικά με το αν και με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα η ρήτρα για πληρωμή των δανείων με βάση την ισοτιμία του ελβετικού φράγκου. Όπως αναφέρουν νομικοί, πιθανόν μέχρι το τέλος του έτους να δοθεί η απάντηση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, από την οποία θα κριθεί σε μεγάλο βαθμόη περαιτέρω δικαστική εξέλιξη της υπόθεσης.
