Οι γεωλόγοι θεωρούσαν για καιρό τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη ως ξεχωριστές ηπείρους. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες υποδηλώνουν ότι το υπέδαφος των ωκεανών της Γης κρύβει μια πιο σύνθετη πραγματικότητα.
Μελέτες αποκάλυψαν ίχνη μιας θαμμένης ηπειρωτικής μάζας που εκτείνεται από τη Γροιλανδία έως την Ισλανδία και τα Νησιά Φερόες. Οι επιστήμονες διερευνούν την πιθανότητα αυτές οι περιοχές να συνδέονται γεωλογικά, κάτι που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την κατανόησή μας για τον αριθμό των ηπείρων.
Η Ισλανδία και οι ζώνες ρηγμάτων της Αφρικής
Στην καρδιά αυτής της επιστημονικής αναθεώρησης βρίσκεται η ιδέα ότι οι τεκτονικές πλάκες της Γης συνεχίζουν να διαχωρίζονται με απρόβλεπτους τρόπους. Σύμφωνα με τον Δρ. Τζόρνταν Φίθιαν, λέκτορα Γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Ντέρμπι, η κλασική θεωρία για την πλήρη ρήξη των πλακών της Βόρειας Αμερικής και της Ευρασίας πριν από 52 εκατομμύρια χρόνια μπορεί να μην είναι ακριβής.
Ο ίδιος, μαζί με μια διεθνή ομάδα ερευνητών από την Ελβετία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ, ανέλυσε την ηφαιστειακή δομή της Ισλανδίας και τη συνέκρινε με τις ζώνες ρηγμάτων της Αφρικής. Η σύγκριση αποκάλυψε ένα κοινό γεωλογικό χαρακτηριστικό: ένα Ρηξιγενές Ωκεάνιο Μαγματικό Οροπέδιο (Rifted Oceanic Magmatic Plateau – ROMP), το οποίο δείχνει ότι οι τεκτονικές κινήσεις στην περιοχή είναι πιο ενεργές από ό,τι πιστευόταν.
Αμφισβητώντας τον χάρτη των ηπείρων
Αν η Ισλανδία και οι γύρω περιοχές αποτελούν μέρος μιας βυθισμένης ηπειρωτικής μάζας, τότε η διάκριση μεταξύ Βόρειας Αμερικής και Ευρώπης ως ξεχωριστές ηπείρους ίσως δεν ισχύει.
«Οι πλάκες δεν έχουν ολοκληρώσει τη διάσπαση τους. Βρίσκονται ακόμα στη διαδικασία του διαχωρισμού,» εξηγεί ο Δρ. Φίθιαν. Αν αυτή η νέα θεώρηση επιβεβαιωθεί, τότε η Γη δεν έχει επτά ηπείρους, αλλά έξι.
Βυθισμένη ήπειρος κάτω από την Ισλανδία;
Η ιδέα ότι η Ισλανδία μπορεί να κρύβει θραύσματα βυθισμένου ηπειρωτικού φλοιού έρχεται σε αντίθεση με τη συμβατική εξήγηση ότι πρόκειται απλώς για μια μεγάλη ηφαιστειακή νησίδα. Αν η υπόθεση αυτή επαληθευτεί, η Ισλανδία μπορεί να μην είναι απλώς ένα απομονωμένο ηφαιστειακό σύμπλεγμα, αλλά το απομεινάρι μιας αρχαίας ηπείρου που καλύφθηκε από λάβα.
Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στην περιοχή Άφρα της Ανατολικής Αφρικής, όπου τα ενεργά ρήγματα εκθέτουν αρχαιότερα γεωλογικά στρώματα. «Μοιάζει με τη γεωλογική εκδοχή της χαμένης Ατλαντίδας» λέει χαρακτηριστικά ο Φίθιαν.
Ένα νέο μικρο-ηπειρωτικό σώμα
Ένα άλλο εντυπωσιακό εύρημα αφορά ένα μικρο-ηπειρωτικό τμήμα μήκους 400 χιλιομέτρων που ανακαλύφθηκε κάτω από τον Πορθμό Ντέιβις, μεταξύ Καναδά και Γροιλανδίας.
Αυτό το κομμάτι ξηράς, ηλικίας περίπου 60 εκατομμυρίων ετών, σχηματίστηκε όταν οι τεκτονικές δυνάμεις διαχώρισαν μεγαλύτερες ηπειρωτικές μάζες. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν δορυφορικά δεδομένα βαρύτητας και σεισμικές αναλύσεις για να καθορίσουν τα ακριβή όριά του.
«Η δημιουργία μικροηπείρων είναι ένα συνεχές φαινόμενο» σημειώνει ο Φίθιαν. Η ύπαρξή τους δείχνει ότι οι σημερινοί χάρτες της Γης ίσως χρειάζονται αναθεώρηση.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της ανακάλυψης;
Η νέα αυτή γεωλογική κατανόηση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά πεδία όπως:
- Την έρευνα φυσικών πόρων: Πολλά κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και πολύτιμων ορυκτών βρίσκονται σε ζώνες τεκτονικών ρηγμάτων. Οι ανακαλύψεις αυτές θα μπορούσαν να αλλάξουν τις στρατηγικές εξόρυξης.
- Τη γεωλογική ασφάλεια: Οι περιοχές με ενεργά ρήγματα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο σεισμών και ηφαιστειακών εκρήξεων. Η νέα γνώση μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη φυσικών καταστροφών.
- Την ανάπτυξη βιώσιμων λύσεων ενέργειας: Η Ισλανδία ήδη εκμεταλλεύεται τη γεωθερμική ενέργεια, και η κατανόηση των υπόγειων γεωλογικών δομών θα μπορούσε να ενισχύσει τη χρήση αυτής της καθαρής μορφής ενέργειας και σε άλλες περιοχές.
Η γεωεπιστήμη στο επίκεντρο της εκπαίδευσης
Η αναθεώρηση της ηπειρωτικής διάταξης της Γης ανοίγει νέους δρόμους στην επιστημονική εκπαίδευση. Οι νεότεροι γεωεπιστήμονες καλούνται να εξερευνήσουν αυτές τις θεωρίες μέσα από σύγχρονες τεχνικές, όπως η γεωδυναμική μοντελοποίηση και η χρήση δορυφορικών δεδομένων.
Καθώς η έρευνα συνεχίζεται, ίσως βρεθούμε μπροστά σε μια θεμελιώδη αλλαγή στον τρόπο που βλέπουμε τον χάρτη της Γης. Αυτό μας υπενθυμίζει ότι, όσο σταθερή κι αν φαίνεται η επιφάνεια του πλανήτη μας, οι δυνάμεις που τη διαμορφώνουν παραμένουν ενεργές και δυναμικές.
