Αν και δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που καθορίζει την επιτυχία, η αυτοπεποίθηση αποτελεί έναν κρίσιμο ψυχολογικό παράγοντα προς αυτή, καθώς συμβάλλει στη βελτίωση της απόδοσης και στην ικανότητα συγκέντρωσης σε ό,τι πραγματικά έχει σημασία. Πώς μπορούμε να την ενισχύσουμε; Αρχικά, επικεντρωνόμαστε σε όσα μπορούμε να ελέγξουμε, όπως η προετοιμασία και η απόκτηση δεξιοτήτων.
Είτε θέλετε να παίξετε μουσική μπροστά σε κοινό, να βελτιωθείτε ως συγγραφέας ή ομιλητής, είτε να επιτύχετε στο επιχειρείν, την ηγεσία ή τη δικτύωση, η απάντηση είναι η ίδια: αυτοπεποίθηση.
Ωστόσο, αν υπάρχει ένας τομέας όπου η αυτοπεποίθηση ξεχωρίζει ως καταλυτικός παράγοντας επιτυχίας, αυτός είναι ο αθλητισμός. Και από αυτόν τον τομέα μπορούμε να αντλήσουμε πολύτιμα μαθήματα. Οι επαγγελματίες αθλητές και προπονητές αποπνέουν σιγουριά, καθιστώντας τη σύνδεση ανάμεσα στην επιτυχία και την αυτοπεποίθηση ένα κεντρικό θέμα.
Ο θρύλος του γκολφ, Τζακ Νίκλαους, φέρεται να έχει πει: «Η αυτοπεποίθηση είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας σε αυτό το άθλημα, και ανεξάρτητα από το φυσικό σας ταλέντο, υπάρχει μόνο ένας τρόπος να την αποκτήσετε και να τη διατηρήσετε: η δουλειά».
Ο εννιά φορές Ολυμπιονίκης Καρλ Λιούις είχε παρόμοια άποψη: «Αν δεν έχεις αυτοπεποίθηση, θα βρεις πάντα έναν τρόπο να μην κερδίσεις».
Αλλά μήπως η αυτοπεποίθηση είναι αποτέλεσμα της επιτυχίας και όχι το αντίστροφο; Οι έρευνες δείχνουν ότι η απάντηση δεν είναι μονοδιάστατη. Ναι, η αυτοπεποίθηση παίζει κρίσιμο ρόλο στην επιτυχία και η επιτυχία στην αυτοπεποίθηση.
Αλλά μπορεί να αναπτυχθεί μέσω ψυχολογικών τεχνικών – όχι μόνο στον αθλητισμό αλλά και στην επαγγελματική ζωή.
Πηγές αυτοπεποίθησης
Οι αθλητικοί ψυχολόγοι έχουν αναλύσει τις πηγές από τις οποίες αντλούν αυτοπεποίθηση οι αθλητές και τον τρόπο που αυτή επηρεάζει την απόδοσή τους. Μια μελέτη του 2007 πρότεινε εννέα κύριες πηγές αθλητικής αυτοπεποίθησης, εκ των οποίων η πιο σημαντική ήταν οι προηγούμενες επιτυχίες.
Όπως σημειώνουν ο ψυχολόγος Νόελ Μπρικ και ο συγγραφέας Σκοτ Ντάγκλας στο "Strong Minds": «Οι προηγούμενες επιτυχίες είναι η ισχυρότερη πηγή αυτοπεποίθησης». Ωστόσο, προσθέτουν ότι δεν αφορούν μόνο τις νίκες αλλά και τη μάθηση, τη βελτίωση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων.
Η προετοιμασία παίζει επίσης καταλυτικό ρόλο. Ο προπονητής Ζοζέ Μουρίνιο αυτοαποκαλέστηκε «ο ξεχωριστός» πριν κατακτήσει τίτλους, γεγονός που πιθανώς βασίστηκε στην εμπειρία και την προετοιμασία του.
Άλλες σημαντικές πηγές αυτοπεποίθησης περιλαμβάνουν την καθοδήγηση από προπονητές, την κοινωνική υποστήριξη, τον θετικό εσωτερικό διάλογο και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι άνδρες αθλητές τείνουν να αντλούν αυτοπεποίθηση από την υπεροχή έναντι των αντιπάλων τους, ενώ οι γυναίκες βασίζονται περισσότερο στις προσωπικές τους επιδόσεις.
Η επίδραση της αυτοπεποίθησης στην απόδοση
Μια συστηματική ανασκόπηση 41 μελετών που κάλυπταν 40 χρόνια έρευνας και 3.711 αθλητές από 15 χώρες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αυτοπεποίθηση βοηθά τους αθλητές να παραμένουν ψύχραιμοι, να εστιάζουν στα κρίσιμα σημεία και να δεσμεύονται πλήρως στην προσπάθειά τους. Παρόλα αυτά, η επίδραση της αυτοπεποίθησης στην απόδοση ήταν μικρή, κάτι που υποδηλώνει ότι δεν είναι πανάκεια.
Η αυτοπεποίθηση ήταν λιγότερο αποτελεσματική στα ομαδικά αθλήματα, όπου η επιτυχία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το άτομο και σε αθλήματα μεγάλης διάρκειας, όπου μπορεί να εξανεμιστεί κατά τη διάρκεια ενός κακού αγώνα. Επιπλέον, παράγοντες όπως η προετοιμασία, η συγκυρία και η τύχη μπορούν να καθορίσουν την επιτυχία περισσότερο από την αυτοπεποίθηση.
Χτίζοντας και διατηρώντας αυτοπεποίθηση
Για να καλλιεργήσετε μια υγιή και σταθερή αυτοπεποίθηση, επικεντρωθείτε σε στοιχεία που ελέγχετε, όπως η προετοιμασία και η ανάπτυξη δεξιοτήτων. Αν η αυτοπεποίθησή σας βασίζεται αποκλειστικά στην υπεροχή έναντι άλλων, θα είναι εύθραυστη σε συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού.
Οι ψυχολόγοι προτείνουν τέσσερις στρατηγικές:
- Καταγράψτε την προετοιμασία σας. Η καταγραφή της προόδου και των επιτευγμάτων σας βοηθά να δείτε τη σύνδεση μεταξύ προσπάθειας και επιτυχίας. Οι ατομικές προσπάθειες μπορούν να καταγραφούν μέσω ημερολογίου, ενώ οι ομάδες μπορούν να οργανώνουν μηνιαίες συναντήσεις για την αναγνώριση επιτευγμάτων.
- Χρησιμοποιήστε νοητική απεικόνιση. Οι αθλητές και οι ομιλητές οραματίζονται την ιδανική εκτέλεση των ενεργειών τους, κάτι που αυξάνει την αυτοπεποίθηση και προετοιμάζει για πιθανά προβλήματα.
- Μάθετε από άλλους. Οι εμπειρίες των προτύπων σας μπορούν να σας προσφέρουν χρήσιμες γνώσεις και να σας δείξουν πώς να ξεπεράσετε εμπόδια.
- Αναζητήστε υποστήριξη. Οι προπονητές, οι μέντορες και οι φίλοι μπορούν να σας δώσουν κίνητρα, αλλά η αυτοπεποίθηση πρέπει να προέρχεται κυρίως από εσάς.
Η αυτοπεποίθηση δεν εγγυάται την επιτυχία, αλλά «σας βάζει σε θέση να κερδίσετε», όπως λέει η αθλητική ψυχολόγος Ρόμπιν Βίλι. Και όπως η σωματική προπόνηση, απαιτεί χρόνο και συστηματική εξάσκηση.
Σε κάθε περίπτωση, είτε στον αθλητισμό, είτε στις επιχειρήσεις, είναι προτιμότερο να έχετε την αυτοπεποίθηση ότι θα πετύχετε την επόμενη φορά, παρά να εγκαταλείψετε εντελώς – ακόμα κι αν χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να χτίσετε τη δική σας «Ρώμη».
