Η περαιτέρω μείωση της φοροδιαφυγής γίνεται ένας από τους κεντρικούς στόχους της κυβέρνησης στην προσπάθεια βελτίωσης των δημοσιονομικών μεγεθών, ώστε να προκύψουν μεγαλύτερα πλεονάσματα και να δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος για τις φοροελαφρύνσεις και τις παροχές που προγραμματίζει.
Οι φορολογικές υπηρεσίες και οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί ενισχύουν συνεχώς το”οπλοστάσιο” τους με νέες ψηφιακές εφαρμογές, που κλείνουν “παράθυρα” φοροδιαφυγής και εν συνεχεία λειτουργούν ως “δίχτυ” φοροφυγάδων – όσων κατόρθωσαν να ξεφύγουν στην πρώτη φάση.
Παράλληλα εντείνονται οι προσπάθειες για τον περιορισμό της παραοικονομίας, που είναι καλά εδραιωμένη στην Ελλάδα και επινοεί συνεχώς νέους τρόπους για να ξεφεύγει. Στο κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο αναγνωρίζουν ότι παρά τη σημαντικά βήματα που έχουν γίνει, η παραοικονομία στην Ελλάδα παραμένει σημαντική πρόκληση για την οικονομία και το φορολογικό σύστημα.
Χάνονται 25 δισ. ετησίως
Σύμφωνα με στοιχεία του World Economics, η “μαύρη οικονομία” αντιπροσώπευε πέρυσι το 22,4% του ελληνικού ΑΕΠ, αντιστοιχώντας σε περίπου 78 δισ. ευρώ (86 δισ. δολάρια). Τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών και οι μελέτες του ΙΟΒΕ την εμφανίζουν λίγο μικρότερη, ενώ η κυβέρνηση θέλει να επαίρεται ότι την έχει περιορίσει δραστικά -στο 16% του ΑΕΠ σύμφωνα με τα επίσημα νούμερα.
Το θέμα είναι ότι με 22,4% ή και με 16% του ΑΕΠ, αντιπροσωπεύει τεράστια απώλεια εσόδων για τον κρατικό προϋπολογισμό, την ώρα που οι “νόμιμοι” φορολογούμενοι, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, επωμίζονται μεγάλα βάρη για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.
Κατά τις εκτιμήσεις αναλυτών και διεθνών οίκων, η παραοικονομία στερεί από το Δημόσιο ετήσια έσοδα της τάξεως των 25 δισ. ευρώ, ποσό ικανό να στηρίξει μιά μεγάλη αναπτυξιακή προσπάθεια και επαρκές για να δοθούν μεγάλες αυξήσεις σε χαμηλοσυνταξιούχους, σε δημοσίους υπαλλήλους κλπ.
Ο εφικτός στόχος
Ολη αυτή η διαφεύγουσα φορολογητέα ύλη είναι βέβαια πρακτικά αδύνατο να συλληφθεί – γι αυτό παραοικονομία υπάρχει σε όλες τις χώρες. Εφικτός στόχος θεωρείται ο περιορισμός της στα επίπεδα του 10%-12% του ΑΕΠ, η οποία κατά τους υπολογισμούς στελεχών του ΥΠΟΙΚ θα απέφερε στο Δημόσιο πρόσθετα ετήσια φορολογικά έσοδα τουλάχιστον 8 δισ. ευρώ.
Τα τελευταία χρόνια οι προσπάθειες έχουν αποφέρει καρπούς, καθώς η “μαύρη” οικονομία έχει μειωθεί δραστικά από την εποχή της μεγάλης δημοσιονομικής και οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με έκθεση ερευνητών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στο απόγειο της κρίσης χρέους το 2013 είχε φθάσει σε 30% του ΑΕΠ, κατατάσσοντας την Ελλάδα στην πρώτη (χειρότερη) θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Επισημαίνεται ότι και τώρα, παρά την μείωση που έχει σημειωθεί, η χώρα μας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις, μαζί με την Ιταλία και την Ρουμανία. Χειρότερη εικόνα εμφανίζουν μόνον χώρες της... Λατινικής Αμερικής όπως η Αργεντινή και η Βενεζουέλα η παραοικονομία κινείται τώρα στο 40% του ΑΕΠ, λόγω πολιτικών και οικονομικών ιδιαιτεροτήτων.
Οι εστίες μεγάλης φοροδιαφυγής
Στην Ελλάδα είναι γνωστό πλέον σε ποιούς κλάδους “ανθούν" η παραοικονομία και η φοροδιαφυγή. Οι φορολογικοί μηχανισμοί εντείνουν το “πρέσινγκ”, διάφορα μέτρα υιοθετούνται, ψηφιακά μέσα και νέες εφαρμογές χρησιμοποιούνται, αλλά η αποτελεσματικότητα είναι περιορισμένη
Τα υψηλότερα ποσοστά εντοπίζονται στους
- Ελεύθερους επαγγελματίες (γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς, τεχνικούς κλπ)
- Στην εστίαση και ψυχαγωγία
- Στον τουρισμό (καταλύματα και λοιπές υπηρεσίες)
Μεγάλες αποκλίσεις υπάρχουν μεταξύ διαφόρων γεωγραφικών περιοχών, όσον αφορά τους δείκτες παραοικονομίας και το πόσο έχουν περιοριστεί τα τελευταία χρόνια. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση είναι ταχύτερη σε περιοχές οικονομικά εύρωστες με μεγάλο όγκο εμπορικών συναλλαγών και ανεπτυγμένο τομέα υπηρεσιών.
Εκεί άλλωστε στράφηκε η μεγάλη ¨δύναμη πυρός” της ΑΑΔΕ και των άλλων φορολογικών υπηρεσιών, που “εσφιξαν τον κλοιό” στους δυνητικούς φοροφυγάδες.
Ενδεικτικό είναι ότι κατά τις εκτιμήσεις του ΥΠΟΙΚ, η παραοικονομία μειώθηκε στην Αττική κατά 13% του ΑΕΠ την τελευταία 10ετία – κυρίως μετά το 2020. Στην Κρήτη η μείωση ήταν περίπου 18%(!) του τοπικού ΑΕΠ.
Αντίθετα, σε κλειστές, απομακρυσμένες περιοχές όπως τα Γρεβενά, η Φλώρινα, η Ευρυτανία κλπ, ήταν μόλις 5% με 6% του τοπικού ΑΕΠ.
Τα όπλα και τα προσκόμματα
Για την καταπολέμηση της παραοικονομίας και την αντιμετώπιση του προβλήματος το υπουργείο Οικονομικών και η ΑΑΔΕ έχουν θέσει σε εφαρμογή σειρά μέτρων, τα οποία συνεχώς εμπλουτίζονται και “εξοπλίζονται” με ψηφιακές εφαρμογές:
- Ψηφιοποίηση συναλλαγών: Επέκταση των συστημάτων POS και διασύνδεση ταμειακών μηχανών με POS .
- myDATA: Υποχρεωτική ηλεκτρονική υποβολή παραστατικών από επιχειρήσεις.
- Ενίσχυση ελέγχων: Χρήση δεδομένων για στοχευμένους φορολογικούς ελέγχους .
Η έκθεση του ΔΝΤ επισημαίνει ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της ανάπτυξης ψηφιακών υποδομών και ηλεκτρονικών συναλλαγών και της συρρίκνωσης της παραοικονομίας. Η επιτυχία των μέτρων εξαρτάται από τη συνέχιση της ψηφιοποίησης, την ενίσχυση των ελέγχων και την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Κατά την εκτίμηση διεθνών οργανισμών, εμπόδιο παραμένει η “πολιτική διαφθορά” - μία παράμετρος που όλοι θέλουν να την αντιπαρέρχονται στην Ελλάδα Σύμφωνα με την Transparency International, η Ελλάδα κατατάσσεται δεύτερη χειρότερη στην Ευρωζώνη ως προς την “αντιληπτή διαφθορά”
