Τον βλέπετε κουλουριασμένο στο κρεβάτι του (ή στον καναπέ...), να ροχαλίζει γλυκά και να κουνάει ελαφρά τα πόδια του, λες και κυνηγάει κάτι στα όνειρά του. Ο ύπνος του σκύλου σας μοιάζει γαλήνιος, αλλά τι λέει πραγματικά για εκείνον;
Όπως αποδεικνύεται, οι συνήθειες ύπνου των σκύλων κρύβουν περισσότερα μυστικά απ’ όσα νομίζετε – και αποκαλύπτουν μια άγρια πλευρά τους που δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς από την εξημέρωση.
Σκύλοι, λύκοι και το ρολόι του ύπνου
Οι κατοικίδιοι σκύλοι έχουν προσαρμοστεί στον ανθρώπινο τρόπο ζωής: κοιμούνται κυρίως τη νύχτα, από τις 9 μ.μ. έως τις 6 π.μ., και μένουν ξύπνιοι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όμως, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, ρίχνουν και αρκετούς σύντομους ύπνους μέσα στη μέρα, κυρίως το απόγευμα.
Οι άγριοι συγγενείς τους, οι γκρίζοι λύκοι, ακολουθούν πιο ευέλικτα μοτίβα ύπνου, κυρίως νυχτερινά ή στο "λυκόφως" (δραστήριοι την αυγή και το σούρουπο). Ωστόσο, οι λύκοι που ζουν σε αιχμαλωσία τείνουν να προσαρμόζονται στους ανθρώπους, ακριβώς όπως οι σκύλοι. Το ίδιο κάνουν και τα αδέσποτα σκυλιά στις πόλεις, που συγχρονίζουν τον ύπνο τους με την ανθρώπινη δραστηριότητα γύρω τους.
Αυτό σημαίνει ότι η εξημέρωση δεν άλλαξε εντελώς τις φυσικές συνήθειες ύπνου των σκύλων – απλώς αυτοί προσαρμόστηκαν στο περιβάλλον τους. Αν τους αφήσουμε ελεύθερους, μπορεί να επιστρέψουν στο πιο «άγριο» μοντέλο ύπνου των προγόνων τους.
Τα στάδια του ύπνου των σκύλων: Όνειρα και εγρήγορση
Οι σκύλοι δεν κοιμούνται μονοκόμματα, όπως εμείς. Ο ύπνος τους χωρίζεται σε στάδια:
- Υπνηλία – μια ενδιάμεση κατάσταση ξεκούρασης, όπου τα μάτια είναι κλειστά, αλλά ο εγκέφαλος δεν κοιμάται εντελώς.
- Ελαφρύς ύπνος (NREM) – όπου το σώμα χαλαρώνει αλλά ο σκύλος μπορεί εύκολα να ξυπνήσει.
- Βαθύς ύπνος (REM) – το στάδιο των ονείρων, όπου το μυαλό δουλεύει εντατικά.
Οι σκύλοι περνούν περίπου 2,9 ώρες την ημέρα σε ύπνο REM – περισσότερο από τους ανθρώπους, που μένουν σε αυτό το στάδιο μόλις 1,9 ώρες. Ωστόσο, μια μελέτη του 2022 έδειξε ότι οι λύκοι κοιμούνται περισσότερη ώρα σε REM ύπνο από τους σκύλους.
Τι σημαίνει αυτό; Τα ζώα που κινδυνεύουν από επίθεση ενώ κοιμούνται, τείνουν να περνούν λιγότερο χρόνο στον βαθύ ύπνο REM. Μήπως λοιπόν η εξημέρωση έκανε τους σκύλους πιο «ανήσυχους»;
Ένας ύπνος γεμάτος προσαρμογές
Ο ύπνος των σκύλων δεν είναι σταθερός – αλλάζει ανάλογα με το περιβάλλον και την ηλικία τους. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία σκύλοι κοιμούνται πιο κατακερματισμένα, με λιγότερο REM ύπνο τη νύχτα και περισσότερες μικρές περιόδους ξεκούρασης την ημέρα.
Ακόμα και η συναισθηματική τους κατάσταση επηρεάζει τον ύπνο τους. Σε ένα πείραμα του 2017, οι σκύλοι που είχαν ζήσει κάτι αγχωτικό –όπως η απομάκρυνση από τον ιδιοκτήτη τους ή η προσέγγιση ενός απειλητικού ξένου– εμφάνισαν αυξημένο REM ύπνο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στους ανθρώπους, όταν βιώνουμε έντονα συναισθήματα.
Επιπλέον, οι σκύλοι μπορούν να προσαρμόζουν γρήγορα το πρόγραμμά τους. Για παράδειγμα, οι σκύλοι ανίχνευσης ναρκωτικών διατηρούν σταθερά μοτίβα ύπνου, ακόμα κι όταν το ωράριο εργασίας τους αλλάζει απότομα.
Γιατί κοιμούνται οι σκύλοι;
Η επιστήμη δεν έχει ακόμα μια απόλυτη απάντηση για το γιατί κοιμόμαστε – είτε εμείς είτε τα ζώα. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι ο ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο:
- Σωματική αποκατάσταση – Το σώμα αναρρώνει, οι μύες χαλαρώνουν και το ανοσοποιητικό σύστημα ενισχύεται.
- Μνήμη και μάθηση – Οι σκύλοι θυμούνται καλύτερα νέες πληροφορίες όταν κοιμούνται μετά την εκμάθησή τους. Σε ένα πείραμα του 2017, οι σκύλοι που έμαθαν νέες λέξεις και κοιμήθηκαν για τρεις ώρες τις θυμόνταν καλύτερα από εκείνους που δεν ξεκουράστηκαν.
- Επεξεργασία συναισθημάτων – Όπως και οι άνθρωποι, οι σκύλοι «ξαναζούν» τις εμπειρίες τους στον ύπνο τους, επηρεάζοντας την ψυχολογία τους.
Ο ύπνος των σκύλων έχει τόσο μεγάλες ομοιότητες με τον ανθρώπινο ύπνο, που οι επιστήμονες τον χρησιμοποιούν ως μοντέλο για τη μελέτη διαταραχών όπως η ναρκοληψία, η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ. Αν και η έρευνα βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια, οι σκύλοι ίσως κρατούν το κλειδί για την κατανόηση πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και οι άνθρωποι.
Οι σκύλοι δεν «τεμπελιάζουν» – ερευνούν τον κόσμο μέσα από τον ύπνο τους
Την επόμενη φορά που θα δείτε τον σκύλο σας να κοιμάται ή να κουνάει τα πόδια του σαν να τρέχει σε κάποιο όνειρο, θυμηθείτε: ο ύπνος του δεν είναι απλώς μια περίοδος ξεκούρασης. Είναι μια σύνθετη, προσαρμοστική διαδικασία, που διαμορφώνεται από την εξέλιξη, το περιβάλλον και τα συναισθήματά του.
Και αν τον αφήναμε πραγματικά ελεύθερο, ίσως ο ύπνος του να έμοιαζε πολύ περισσότερο με αυτόν του άγριου προγόνου του… του λύκου.
