Μπούμερανγκ αποδεικνύεται η προσπάθεια του Ερντογάν να "αναστήσει" την παλιά Οθωμανική Αυτοκρατορία, παίζοντας το παιχνίδι της μεγάλης περιφερειακής δύναμης και επιβάλλοντας στο εσωτερικό καθεστώς αυταρχικής διακυβέρνησης. Η Τουρκία χάνει την εμπιστοσύνη παραδοσιακών συμμάχων της και αντιμετπίζεται με δυσπιστία και καχυποψία από τις ΗΠΑ, που διαφοροποιούν τη στρατηγική τους στην περιοχή, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην Ελλάδα.
Ο "σουλτάνος" βρίσκεται τώρα παγιδευμένος στο πολυσύνθετο παιχνίδι των ευκαιριακών συμμαχιών και των αντιπαραθέσεων, ενώ η Τουρκία μοιάζει ωρολογιακή βόμβα έτοιμη να εκραγεί: Η οικονομία της βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης, το εθνικό νόμισμα υποτιμάται με ταχείς ρυθμούς, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων ανεβαίνουν, οι αγορές χάνουν την εμπιστοσύνη τους.
Το στοίχημα πλέον για τον Ερντογάν δεν είναι πλέον η νίκη στις επικείμενες εκλογές, αλλά η εξουδετέρωση αυτής της βραδυφλεγούς βόμβας που μπορεί να τινάξει στον αέρα την τουρκική οικονομία, προκαλώντας αλυσιδωτές εκρήξεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και στις διεθνείς σχέσεις της χώρας - με πιθανές παρενέργειες στα ελληνοτουρκικά, στο Αιγαίο και στο κυπριακό.
Προσπαθώντας να "ρίξει στάχτη στα μάτια" των ψηφοφόρων, ο Τούρκος πρόεδρος αποδίδει την κατάρρευση της λίρας και την απόσυρση διεθνών κεφαλαίων σε κάποια "συνωμοσία των αγορών", πίσω από τις οποίες -υποτίθεται ότι - κρύβονται οι μεγάλες δυνάμεις της Δύσης, οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα.
Δημιουργεί λοιπόν αόρατους "εξωτερικούς εχθρούς που επιβουλεύονται την Τουρκία" και απευθύνεται στον πατριωτισμό των Τούρκων, επιδιώνοντας να κερδίσει την ψήφο συντηρητικών, δεξιών και ισλαμιστών.
Το χαρτί του πατριωτισμού
Με μια κίνηση απόγνωσης προκειμένου να ενισχύσει τη λίρα, η οποία φέτος έχει απωλέσει το 20% της αξίας της, ο Τούρκος πρόεδρος παίζει ένα ακόμη «πατριωτικό» χαρτί: Εν μέσω προεκλογικής περιόδου ζήτησε από τους πολίτες να μετατρέψουν σε τουρκικές λίρες τα δολάρια και τα ευρώ που κατέχουν.
«Οι αδελφοί που έχουν δολάρια ή ευρώ κάτω από το μαξιλάρι τους, να μετατρέψουν τα χρήματά τους σε λίρες» τόνισε, κατά τη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης, στο Ερζερούμ.
«Μαζί θα κάνουμε να αποτύχει αυτό το παιγνίδι» έσπευσε να προσθέσει, κλιμακώνοντας τη ρητορική του έναντι των διεθνών «εχθρών» της Τουρκίας. Πριν από λίγες μέρες υπόσχονταν ότι αν εκλεγεί θα αποκαταστήσει τις σχέσεις της χώρας με τους Ευρωπαίους και με τις ΗΠΑ. Η ξαφνική μεταστροφή είναι ένα ακόμη σημάδι πανικού.
Το σίγουρο είναι ότι ΗΠΑ και Τουρκία βρίσκονται σε άτυπο «ψυχρό πόλεμο» που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη, αλλά που ενδιαφέρει άμεσα την Ελλάδα καθώς μπορεί να βγάλει τη χώρα μας κερδισμένη.
Μάλιστα, η διπλωματία έχει αντικατασταθεί από «προκλήσεις, αντίποινα και προειδοποιήσεις», όπως η προχθεσινή απόφαση της Επιτροπής της Γερουσίας των ΗΠΑ, η οποία πάγωσε το εξοπλιστικό πρόγραμμα προς την Τουρκία.
Στο Κογκρέσο και στο Λευκό Οίκο υπάρχει πλέον δυσπιστία προς την Τουρκία. Κι αυτό θα επηρεάσει ασφαλώς τη στρατηγική που θα ακολουθήσει η Ουάσιγκτον απέναντι στην Αγκυρα.
Το γεγονός είναι ότι όσο ο Ταγίπ Ερντογάν απομακρύνεται από τη Δύση και προσεγγίζει τους παραδοσιακούς εχθρούς της, τη Ρωσία και το Ιράν, τόσο οι ΗΠΑ θα τον έχουν στα "μαύρα κατάστιχα".
Λάδι στη φωτιά από τον Πούτιν
Παρέμβαση υπέρ της Τουρκίας και του Ταγίπ Ερντογάν στο θέμα των F-35 έκανε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, παίρνοντας θέση στην διένεξη που έχει δημιουργηθεί με τις ΗΠΑ μετά και τις προτάσεις Βουλής και Γερουσίας να επιβληθούν κυρώσεις στην Άγκυρα και να ανασταλεί η παράδοση των αεροσκαφών .
“Η Τουρκία έχει το δικαίωμα να αγοράσει όποιο αεροπλάνο επιλέξει η ίδια” , είπε ο Πουτιν, σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, μιλώντας στο περιθώριο Οικονομικού Φόρουμ που γίνεται στην Αγία Πετρούπολη, και αναφέρθηκε στη συμφωνία για την προμήθεια των S 400 από τη Ρωσία.
“Ως μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία αποφάσισε να αγοράσει τα καλύτερα αντιαεροπορικά της κατηγορίας με τους S-400, δήλωσε ο Πούτιν, και χαρακτήρισε τις πιέσεις που ασκούνται στην Τουρκία ως άδικες
Επίσης σύμφωνα με ρεπορτάζ της ιστοσελίδας Ahval σε μια αποστροφή της ομιλίας του ο Πούτιν επεχείρησε με κολακευτικά λόγια για τον Ερντογάν, να τον παροτρύνει να μην αποδεχθεί τις πιέσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
“Όπως γνωρίζω τον Πρόεδρο Ερντογάν, είναι πολύ δύσκολο να υπάρξουν αποτελέσματα από τις πιέσεις που του ασκούνται. Θα έχουν αντίθετα αποτελέσματα στον Ερντογάν, και θα τον ενθαρρύνουν να μην κάνει συμβιβασμούς”.
Από τη γεωπολιτική στην οικονομία
Ποιά είναι όμως η αλήθεια για την οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας; Σύμφωνα με τον Economist, το 2001 ο Κεμάλ Ντερβίς, πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, έγινε υπουργός Οικονομίας της χώρας. Διαπραγματεύτηκε ένα μεγάλο δάνειο από το ΔΝΤ για να δημιουργήσει κάποιο περιθώριο ελιγμών. Η κεντρική τράπεζα έγινε ακόμα πιο ανεξάρτητη, βάζοντας τέλος στη νομισματική χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών. Επετράπη η ελεύθερη διακύμανση της λίρας. Όταν έγινε πρωθυπουργός ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το 2003, η κυβέρνησή του τήρησε το πρόγραμμα.
Η οικονομία άνθισε, όμως με μια μεγάλη αδυναμία. Όπως και σε πολλές χώρες με ιστορικό υψηλού πληθωρισμού, οι καταθέσεις στην Τουρκία είναι χαμηλές. Όταν η οικονομία αναπτύσσεται, χρειάζονται ξένα κεφάλαια για να διατηρηθεί η δυναμική. Το εξωτερικό χρέος της χώρας αυξάνεται σταθερά.
Οι περισσότεροι εκτιμούν πως ο αυξανόμενος πληθωρισμός στην Τουρκία αποτελεί ένδειξη πως τα επιτόκια είναι υπερβολικά χαμηλά αλλά ο Ερντογάν πιστεύει πως τα υψηλά επιτόκια είναι η αιτία του πληθωρισμού, και όχι η θεραπεία του. Οι προσπάθειές του να αναγκάσει την κεντρική τράπεζα να δει τα πράγματα από την δική του οπτική δεν ήταν διακριτικές, αλλά πέτυχαν (ην Τετάρτη η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια τρεις ποσοστιαίες μονάδες χωρίς να αντιστρέψει την καθοδική πορεία του νομίσματος)
Όμως ο Economist εντοπίζει ένα στοιχείο ύβρεως: Όταν ο κ. Ερντογάν επιμένει στη θεωρία του για τα επιτόκια, ακούγεται σαν να την πιστεύει.
Μια δεκαετία χαμηλού πληθωρισμού, εύκολου χρήματος και πλεονάσματος καταθέσεων παγκοσμίως, κρατούσαν ανοικτή την πιστωτική γραμμή. Έτσι κατάφερε η τουρκική οικονομία να αποφύγει την ημέρα της κρίσης για τόσο καιρό. Όμως η ανοχή των ξένων επενδυτών δεν θα κρατήσει για πάντα. Πράγματι, πολλοί πιστεύουν πως η ανάκαμψη του δολαρίου και η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στην Αμερική, θα βάλει τέλος σ’ αυτήν. Ωστόσο, η Τουρκία βγήκε αλώβητη από παρόμοιες δυσκολίες κατά το παρελθόν. Ίσως τα ευάλωτα σημεία της είναι πλέον τόσο καλά καταγεγραμμένα που δεν φαίνονται πια ανησυχητικά.
Αν η Τουρκία αποτελεί μια παραβολή για το εύκολο χρήμα, τα διδάγματά της δεν μπορούν εύκολα -ή δεν μπορούν πλέον- να εφαρμοστούν γενικά στις αναδυόμενες αγορές. Οι τρέχουσες συναλλαγές, σε μεγάλο βαθμό, έχουν κινηθεί προς τον ισοσκελισμό, κάτι που σημαίνει πως οι περισσότερες εξαρτώνται λιγότερο από τον εξωτερικό δανεισμό. Ο διψήφιος πληθωρισμός της Τουρκίας ξεχωρίζει διότι ο χαμηλός μονοψήφιος πληθωρισμός έχει γίνει το κανονικό. Πράγματι, η προσέγγιση προς την νομισματική πολιτική στις αναδυόμενες αγορές είναι –με ελάχιστες εξαιρέσεις- αυστηρά ορθόδοξη, καταλήγει ο Economist.
