Στην Ελλάδα συνηθίζουμε να περιγράφουμε με ενθουσιασμό τις μεγάλες οικονομικές ευκαιρίες και αργότερα να ερίζουμε για το πώς αυτές οι ευκαιρίες χάθηκαν και ποιοι φέρουν τις ευθύνες. Δυστυχώς, ύστερα από χρόνια συζητήσεων για τις ευκαιρίες που προσφέρει ο Ιατρικός Τουρισμός, πλησιάζουμε με ταχύτητα στην αποτυχία και στη βασανιστική συζήτηση για τα αίτια και τον επιμερισμό ευθυνών.
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΑΜΠΑΝΗ*
Δεν χρειάζεται να αναλωθούμε σε εξαντλητική παράθεση οικονομικών στοιχείων για να γίνει αντιληπτό πόσο μεγάλη είναι η αναπτυξιακή ευκαιρία που προσφέρει ο Ιατρικός Τουρισμός. Πρόκειται για μια δυναμική αγορά παροχής υπηρεσιών, με παγκόσμιο κύκλο εργασιών που υπολογίζεται σε 130 δισ. δολ. (στοιχεία 2015) και ετήσιο ρυθμό αύξησης υψηλότερο του 20%.
Η Ελλάδα έχει όλες τις προϋποθέσεις, διαθέτοντας διεθνώς ανταγωνιστικούς τομείς τουρισμούς και υγείας, για να αποσπάσει πολύ γρήγορα ένα σημαντικό μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς. Σύμφωνα με μελέτη του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, υπάρχει η δυνατότητα μέσα στα επόμενα χρόνια να προσελκύσει η χώρα 100.000 επισκέπτες Ιατρικού Τουρισμού, οι οποίοι, με μια μέση κατά κεφαλή δαπάνη 4.000 ευρώ, θα απέδιδαν στη χώρα έσοδα 400 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο δικό της προγραμματισμό η Τουρκία έχει θέσει στόχο να ανέλθουν στα 20 δισ. δολ. τα έσοδα από τον Ιατρικό Τουρισμό.
Σύμφωνα με την έγκυρη διεθνή έκδοση “Medical Tourism Facts and Figures 2016”, η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται στις 40 πρώτες χώρες του Ιατρικού Τουρισμού και μνημονεύεται ως μία από τις χώρες που ετοιμάζουν την είσοδό τους στην παγκόσμια αγορά, μαζί με την Κούβα.
Πρωτοβουλίες
Φαίνεται, λοιπόν, ότι το “ώριμο φρούτο” βρίσκεται μπροστά μας, αλλά, δυστυχώς, δεν καταφέρνουμε να το πιάσουμε. Προσπάθειες μεμονωμένες στον ιδιωτικό τομέα υπάρχουν πολλές, αρκετές αξιέπαινες. Υπάρχουν, επίσης, προσπάθειες για οργανωτικές πρωτοβουλίες, όπως αυτές του Γιώργου Πατούλη, οι οποίες, λόγω της αδράνειας του υπουργείου Υγείας μπορεί να μετατραπούν σε μπούμερανγκ, αν η διεθνής προώθηση του Ιατρικού Τουρισμού γίνεται πριν ρυθμισθεί και οργανωθεί θεσμικά ο κλάδος. Στον κυβερνητικό μηχανισμό, γίνονται ορισμένες κινήσεις στη σωστή κατεύθυνση από το υπουργείο Τουρισμού, έστω και αργά. Όμως, αυτά δεν αρκούν για να φθάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Για να έχουμε ένα μέτρο των οργανωμένων προσπαθειών ανάπτυξης που γίνονται από άλλες κυβερνήσεις στον ευρωπαϊκό χώρο, χρήσιμο είναι να αναφέρουμε το παράδειγμα της Λετονίας: έχει εκπονηθεί Στρατηγική Ιατρικού Τουρισμού για την περίοδο 2012-2020, την οποία διαχειρίζεται το Εθνικό Συμβούλιο Ιατρικού Τουρισμού, το οποίο συντονίζει την ανάπτυξη προϊόντων και πακέτων, την έρευνα και τεχνολογία, καθώς και το μάρκετινγκ. Στο Εθνικό Συμβούλιο μετέχουν εξήντα μέλη, που εκπροσωπούν όλους τους εμπλεκόμενους στον κλάδο.
Το θεσμικό πλαίσιο
Είναι αυτονόητο ότι κάθε προσπάθεια ανάπτυξης του Ιατρικού Τουρισμού έχει ως σημείο εκκίνησης το υπουργείο Υγείας, κάτω από τη θεσμική «ομπρέλα» του οποίου κινούνται όλοι οι πάροχοι υπηρεσιών. Το υπουργείο Υγείας οφείλει να έχει τον πρώτο λόγο για τη δημιουργία του θεσμικού πλαισίου οργάνωσης, ώστε να φθάσουμε στο σημείο να διαθέτει η Ελλάδα ένα αξιόπιστο μητρώο παρόχων υπηρεσιών Ιατρικού Τουρισμού, ώστε να αναπτυχθεί υγιώς και χωρίς… παρατράγουδα που θα δυσφήμιζαν διεθνώς τον κλάδο. Χωρίς αυτό το μητρώο, δεν μπορούμε να συζητήσουμε σοβαρά για μια εθνική στρατηγική ανάπτυξης του Ιατρικού Τουρισμού, για το branding κ.ο.κ.
Η Κοινή Υπουργική Απόφαση (με αριθμό 27217/26.11.2013) για τον καθορισμό των όρων και προϋποθέσεων για την άσκηση της δραστηριότητας του Ιατρικού Τουρισμού, που προβλέπει και τη δημιουργία Μητρώου Παρόχων Ιατρικού Τουρισμού, παραμένει σχεδόν πέντε χρόνια ανεφάρμοστη, επειδή δεν έχουν εκδοθεί οι απαραίτητες εφαρμοστικές εγκύκλιοι!
Το υπουργείο Υγείας φέρει ευθύνες για την παράταση αυτής της εμπλοκής, που δεν επιτρέπει τη δημιουργία ενός διαυγούς και ασφαλούς θεσμικού πλαισίου ανάπτυξης του Ιατρικού Τουρισμού. Όλα αυτά τα χρόνια, παραμένει σε ρόλο θεατή, παρότι θα μπορούσε να είχε αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων και με απλές πρωτοβουλίες να διευκολύνει τη διευθέτηση της «τοξικής» εκκρεμότητας.
Αν πάψουμε για λίγο να σκεφτόμαστε με τυπικούς, γραφειοκρατικούς όρους και δούμε την ουσία του ζητήματος, ο δρόμος προς τη δημιουργία του Μητρώου Παρόχων Ιατρικού Τουρισμού θα γίνει πολύ σύντομος: αρκεί το υπουργείο Υγείας να αντιληφθεί ότι εποπτεύει το μοναδικό οργανισμό στη χώρα που διατηρεί ηλεκτρονικό μητρώο ΟΛΩΝ των παρόχων υγείας, δηλαδή τον Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ).
Απαραίτητο βήμα το Μητρώο
Μέσα από αυτή την υπαρκτή βάση δεδομένων και με μια απλή διαδικασία πιστοποίησης των ενδιαφερόμενων παρόχων υπηρεσιών Ιατρικού Τουρισμού, μπορεί να προκύψει πολύ γρήγορα και χωρίς προβλήματα το Μητρώο Παρόχων Ιατρικού Τουρισμού.
Εξάλλου, αν η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας δείξει λίγο περισσότερο ενδιαφέρον, ο ΕΟΠΥΥ μπορεί να μετατραπεί σε ένα άριστο εργαλείο προώθησης του Ιατρικού Τουρισμού.
Ας μην ξεχνάμε ότι, με βάση το κοινοτικό δίκαιο (Οδηγία 2011/24), τέθηκαν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες ο ασθενής μπορεί να ταξιδέψει σε άλλη χώρα της ΕΕ για να λάβει ιατρική περίθαλψη και να του επιστραφούν τα σχετικά έξοδα. Η Οδηγία δημιούργησε ένα δίκτυο Εθνικών Σημείων Επαφής (ΕΣΕ) και ως Εθνικό Σημείο Επαφής για την Ελλάδα έχει οριστεί ο ΕΟΠΥΥ, πράγμα το οποίο του δίνει τη δυνατότητα να παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του Ιατρικού Τουρισμού, όχι μόνο ως σημείο επαφής, αλλά συνάπτοντας συμβάσεις με τους αντίστοιχους εθνικούς οργανισμούς ευρωπαϊκών και τρίτων χωρών.
Δυστυχώς, τα χρόνια περνούν από την πρώτη προσπάθεια θεσμικής παρέμβασης, του 2013, χωρίς το υπουργείο Υγείας να σηκώνει το βάρος που του αναλογεί, αξιοποιώντας τα εργαλεία που διαθέτει, με κυριότερο τον ΕΟΠΥΥ, για να λυθεί το μείζον θεσμικό πρόβλημα που μπλοκάρει την υγιή ανάπτυξη του Ιατρικού Τουρισμού.
Σε αυτή την περίπτωση, μάλιστα, δεν τίθεται ζήτημα έλλειψης επαρκών πόρων, που να δικαιολογεί την κακοδαιμονία, όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες περιπτώσεις στο χώρο της δημόσιας υγείας. Απαιτούνται μόνο τολμηρές και εύστοχες πολιτικές και θεσμικές πρωτοβουλίες, που σε πολύ σύντομο χρόνο και χωρίς πρόσθετες δαπάνες θα μπορούσαν να είχαν ήδη δημιουργήσει το εφαλτήριο ανάπτυξης του Ιατρικού Τουρισμού.
Αναπτυξιακές ευκαιρίες
Καθώς η χώρα αφήνει πίσω της τη σκληρή οκταετία εφαρμογής σταθεροποιητικών προγραμμάτων και η ανάπτυξη μπαίνει στην πρώτη γραμμή προτεραιότητας, πάνω από τη δημοσιονομική προσαρμογή, η κυβέρνηση οφείλει να ανακαλύψει θεσμικές μεταρρυθμίσεις που με μικρό οικονομικό κόστος θα δημιουργήσουν ευκαιρίες ανάπτυξης.
Ο Ιατρικός Τουρισμός αποτελεί ίσως την πιο προφανή περίπτωση κλάδου που μπορεί να προσφέρει πολλά στην οικονομία, με μικρές θεσμικές παρεμβάσεις που θα «ξεκλειδώσουν» την αναπτυξιακή του δυναμική. Αυτές οφείλει να προωθήσει άμεσα το υπουργείο Υγείας, ξεπερνώντας τις αγκυλώσεις του παρελθόντος.
Όταν γίνει αυτό το μικρό αλλά καθοριστικό πρώτο βήμα, ο ιδιωτικός τομέας θα μπορέσει να εργασθεί σε ένα σοβαρό και ασφαλές θεσμικό πλαίσιο, αλλά και να συζητηθούν τα επόμενα βήματα, που σήμερα μοιάζουν πολύ μακρινά: χάραξη μακρόπνοης, εθνικής στρατηγικής για τον Ιατρικό Τουρισμό, συγκρότηση εθνικού συμβουλίου Ιατρικού Τουρισμού, με συμμετοχή εκπροσώπων όλων των εμπλεκόμενων, διεθνείς εκστρατείες για το branding του ελληνικού Ιατρικού Τουρισμού και πολλά άλλα, που δυστυχώς δεν μπορούν να συζητηθούν σοβαρά σήμερα, όταν δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε ένα Μητρώο Παρόχων.
*Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου ΕΟΠΥΥ
