Ίσως έχετε ακούσει να λένε για κάποιον ότι έχει «υπερβολική αυτοεκτίμηση». Στην πραγματικότητα όμως αυτό δεν υπάρχει. Η αλαζονεία, ο εγωκεντρισμός, ο εγωισμός, η αίσθηση υπεροχής (ανωτερότητα), η υπερβολική αυτοπεποίθηση, παρερμηνεύονται συχνά ως «υπερβολική αυτοεκτίμηση».
Η αυτοεκτίμηση είναι όπως η υγεία. Δεν υπάρχει «υπερβολική υγεία». Μπορείς να είσαι υγιής σε διάφορους βαθμούς, αλλά όχι «υπερβολικά υγιής». Το ανώτερο είναι να είσαι απολύτως υγιής.
Ας δούμε λοιπόν ξεχωριστά τις συμπεριφορές που μεταμφιέζονται σε αυτοεκτίμηση και ποιά είναι η πραγματικότητά τους:
Αλαζονεία
Αυτή η ιδιότητα μοιάζει να φέρνει μία υπερβολικά θετική στάση απέναντι στον εαυτό. Οι άνθρωποι που θεωρούνται αλαζόνες εμφανίζονται σχεδόν απόλυτα αυτάρκεις. Δε χρειάζονται την έγκρισή σου, γιατί η δική τους είναι περισσότερο από αρκετή.
Η αυθεντική αυτοεκτίμηση συνεπάγεται εκτίμηση και για τους άλλους. Οι άνθρωποι που αποτυγχάνουν να δείξουν προς τους άλλους την ίδια θετική διάθεση που δείχνουν προς τον εαυτό τους, παρουσιάζουν μη υγιή εστίαση στον εαυτό τους, όχι υγιή αυτοεκτίμηση. Προσπαθούν να ενισχύσουν το Εγώ τους με αυτόν τον τρόπο. Εάν πραγματικά πίστευαν ότι είναι ξεχωριστοί, δεν θα χρειάζονταν να καυχηθούν γι’ αυτό.
Γι’ αυτό η αυτοεκτίμηση και η αλαζονεία δεν πάνε μαζί. Η αυτοεκτίμηση σου δίνει την ήρεμη αυτοπεποίθηση, του ότι γνωρίζεις πως είσαι αρκετά καλός, ώστε να μην χρειάζεσαι συνεχώς να «βλογάς τα γένια σου».
Εγωκεντρισμός
Η εστίαση στις δικές μας ανάγκες είναι ένα στάδιο ανάπτυξης το οποίο περνάμε όλοι μας, όταν είμαστε βρέφη. Το βρέφος κλαίει όταν πεινάει ή έχει βραχεί. Δε σκέφτεται εάν είναι καλή ώρα για τον φροντιστή του για να το ταϊσει ή να το αλλάξει. Τα βρέφη είναι εκ φύσεως εγωκεντρικά, καθώς ο εγκέφαλός τους δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί αρκετά για να εξετάζουν τις ανάγκες των άλλων σε σχέση με τις δικές τους. Καθώς μεγαλώνουν, ανακαλύπτουν ότι δεν είναι το κέντρο του κόσμου και ότι και οι άλλοι έχουν δικές τους ανάγκες και συναισθήματα.
Αρκετοί άνθρωποι όμως «κολλάνε» σε αυτό το πρώιμο, εγωκεντρικό στάδιο ανάπτυξης. Σωματικά είναι ενήλικες, αλλά σε ένα συναισθηματικό επίπεδο δεν έχουν ωριμάσει ομαλά. Διατηρούν ακόμα την αίσθηση ότι είναι το επίκεντρο του σύμπαντος και ότι οι ανάγκες των άλλων δεν είναι τόσο αληθινές ή σημαντικές όσο οι δικές τους. Εν ολίγοις, ο εγωκεντρισμός δεν είναι πρόβλημα «υπερβολικής αυτοπεποίθησης», αλλά ανεπαρκούς συναισθηματικής ωριμότητας.
Ανωτερότητα και υπερβολική αυτοπεποίθηση
Βλέπουμε συχνά ανθρώπους να εκφράζουν «ανωτερότητα» απέναντι στους γύρω τους –και συνήθως το μόνο που πετυχαίνουν, χωρίς να το θέλουν, είναι να διώχνουν τους άλλους από κοντά τους. Τέτοιες συμπεριφορές ανωτερότητας δεν πηγάζουν πραγματικά «από μέσα», αλλά αποτελούν αντίδραση σε μία μακροχρόνια αίσθηση ότι κάποιος «διαφέρει», βασισμένη σε εμπειρίες απόρριψης, όπου το άτομο αισθανόταν ότι «δεν ταιριάζει» στο περιβάλλον του.
Όταν ένας άνθρωπος αισθάνεται «διαφορετικός», ουσιαστικά έχει τρεις επιλογές: Η επιλογή της υψηλής αυτοεκτίμησης σημαίνει ότι αναγνωρίζει απλώς τη διαφορετικότητα όλων και προσπαθεί για ειρηνική συνύπαρξη, χρησιμοποιώντας ενσυναίσθηση και διπλωματία. Αυτό είναι δύσκολο να το κάνει κάποιος, διότι στην κουλτούρα μας δεν υπάρχει η ιδέα της διαφορετικότητας, αλλά μόνο της ισότητας. Δηλαδή υπάρχει μόνο «καλύτερο από...» ή «λιγότερο από...».
Αυτό αφήνει τελικά δύο επιλογές στον άνθρωπο που αισθάνεται ότι «δεν ανήκει». Μπορεί να αισθάνεται είτε «λιγότερος» από τους άλλους, είτε καλύτερος από αυτούς. Επειδή το «λιγότερος» είναι δυσβάσταχτο συναισθηματικά, συχνότερα το άτομο επιλέγει –συνήθως ασυνείδητα- το «καλύτερος» ως άμυνα. Παρότι όμως έτσι ίσως μπορεί να καταφέρει αρκετά πράγματα στον έξω κόσμο, η ανωτερότητα αυτή που επιδεικνύει, δεν έχει τίποτα να κάνει με αυτοεκτίμηση. Είναι απλώς ένας τρόπος για να αντέξει τα αρνητικά συναισθήματα του «δεν ταιριάζω».
Εν ολίγοις, η συμπεριφορά ενός ατόμου που δείχνει να έχει «υπερβολική» αυτοεκτίμηση, στην πραγματικότητα αποτελεί υπεραναπλήρωση της ανασφάλειάς του. Με άλλα λόγια, παρά τα φαινόμενα, ο άνθρωπος αυτός υποφέρει από πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Σκεφτείτε αυτό: ποιός χρειάζεται περισσότερο να πιστεύουν οι άλλοι ότι θαυμάζει τον εαυτό του; Ακριβώς, αυτός που κάθε άλλο παρά θαυμάζει τον εαυτό του. Ποιός χρειάζεται οι άλλοι να πιστεύουν ότι είναι γεμάτος αυτοπεποίθηση; Αυτός που δεν έχει αρκετή αυτοπεποίθηση. Και ποιός χρειάζεται να πιστεύει πως οτιδήποτε κάνει είναι σωστό; Αυτός που πιστεύει ότι εάν κάνει ένα πράγμα λάθος, είναι άχρηστος...
Εν κατακλείδι, την επόμενη φορά που κάποιος «σε τρελαίνει» με την αλαζονεία, τον εγωκεντρισμό ή την ανωτερότητά του, δες μήπως μπορείς να του φερθείς με καλοσύνη και συμπόνια – αυτό θα απαλύνει τον πόνο της χαμηλής του αυτοεκτίμησης.
Α.Ν
