Ο Richard Cytowic, νευρολόγος, νευροψυχολόγος και συγγραφέας, εξειδικεύεται στo μεταγιγνώσκειν (μεταγνώση ο απλοποιημένος όρος) και είναι καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο George Washington. Γνωστός για την εκτενή του έρευνα πάνω στον ανθρώπινο εγκέφαλο, έχει βραβευτεί για τις δημοσιογραφικές του δουλειές και έχει προταθεί για το Βραβείο Πούλιτζερ.
Στο νέο του βιβλίο, "Your Stone Age Brain in the Screen Age" (Ο Εγκέφαλός σας της Λίθινης Εποχής στην Εποχή της Οθόνης), εξηγεί πώς ο εγκέφαλός μας, ένα βιολογικό προϊόν της Λίθινης Εποχής, δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στην υπερβολική αισθητηριακή φόρτιση του ψηφιακού κόσμου. Η υπερβολική χρήση τεχνολογίας, όπως οι οθόνες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει άμεσες αρνητικές συνέπειες στην υγεία, την ευτυχία και την απόδοσή μας.
Παρακάτω παρουσιάζονται πέντε βασικές ιδέες από το βιβλίο του, οι οποίες περιγράφουν πώς μπορούμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο της προσοχής μας και να βελτιώσουμε την εγκεφαλική μας υγεία:
1. Ο εγκέφαλος έχει αυστηρά ενεργειακά όρια
Ο Cytowic χρησιμοποιεί τον όρο "εγκέφαλος της Λίθινης Εποχής" για να περιγράψει τη βασική μας βιολογία, η οποία παραμένει αμετάβλητη, σε αντίθεση με την τεχνολογία που εξελίσσεται εκθετικά.
Ο εγκέφαλος αντιπροσωπεύει μόλις το 2% του βάρους του σώματός μας, αλλά καταναλώνει το 20% των ημερήσιων θερμίδων μας, κυρίως για τη διατήρηση της φυσικής του δομής. Ελάχιστη ενέργεια μένει για πνευματική εργασία, γι’ αυτό και η υπερβολική πληροφορία ή οι παράλληλες δραστηριότητες εξαντλούν τις δυνατότητές μας.
Για παράδειγμα, ο ίδιος αναφέρεται στο περιστατικό των Όσκαρ, όταν ο υπεύθυνος έδωσε λάθος φάκελο για το βραβείο Καλύτερης Ταινίας επειδή ταυτόχρονα τουιτάριζε. Η προσοχή μας δεν μπορεί να εστιάσει αποτελεσματικά σε δύο πράγματα ταυτόχρονα.
2. Η "νοητική σκουπιδοφαγία" είναι εξαιρετικά βλαβερή
Οι περισσότεροι από εμάς προσέχουμε τι τρώμε -καλής ποιότητας, οργανικά, χωρίς πρόσθετα, φυσικά προϊόντα. Αλλά ελάχιστοι δίνουμε σημασία στα "νοητικά σκουπίδια" που καταναλώνουμε: ατελείωτες ειδοποιήσεις, βίντεο χαμηλής ποιότητας και περιεχόμενο που δεν προσφέρει ουσία.
Ο Cytowic προτείνει την "αισθητηριακή νηστεία", δηλαδή την αποχή από τα ψηφιακά μέσα για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, όπως μία μέρα ή ακόμη και μία ώρα. Οι εγκέφαλοί μας επιζητούν πραγματική κοινωνική αλληλεπίδραση, όχι εικονικά ερεθίσματα που οδηγούν σε απομόνωση.
Η ανθρώπινη σύνδεση, υποστηρίζει, είναι πιο σημαντική από τα "likes" ή τα μηνύματα. Όταν οι άνθρωποι βρίσκονται μαζί αλλά κοιτούν οθόνες αντί να συνομιλούν, υπονομεύουν την κοινωνική τους σύνδεση, κάτι που οδηγεί στη σύγχρονη επιδημία μοναξιάς.
3. Οι οθόνες προκαλούν "εικονικό αυτισμό"
Ο όρος "εικονικός αυτισμός" εισήχθη το 2018 και περιγράφει την εμφάνιση αυτιστικών συμπεριφορών σε παιδιά που εκτίθενται σε υπερβολική χρήση οθονών. Αυτές οι συμπεριφορές, όπως η κοινωνική απόσυρση, η καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη και η έλλειψη φαντασίας, συχνά εξαφανίζονται όταν μειωθεί ο χρόνος οθόνης.
Οι πρώτες δύο χρονιές της ζωής είναι κρίσιμες για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Κατά τη διάρκεια αυτών των παραθύρων, ο εγκέφαλος διαμορφώνεται από το περιβάλλον του. Όταν τα παιδιά εκτίθενται σε οθόνες, οι συνδέσεις που ευνοούν την άμεση αισθητηριακή ικανοποίηση ενισχύονται, εις βάρος της συναισθηματικής νοημοσύνης και της φαντασίας.
4. Οι οθόνες λειτουργούν όπως το παθητικό κάπνισμα
Όπως μάθαμε να προστατευόμαστε από τον καπνό, πρέπει να προστατευτούμε και από την υπερβολική έκθεση στις οθόνες. Ο Cytowic περιγράφει πώς οι οθόνες κατακλύζουν δημόσιους χώρους όπως γυμναστήρια, σταθμούς και αεροδρόμια, μειώνοντας την ικανότητά μας να έχουμε χρόνο για σκέψη.
Για να ανακτήσουμε την προσοχή μας, πρέπει να δημιουργήσουμε "ζώνες χωρίς οθόνες" στο σπίτι ή να θέσουμε όρια στη χρήση τους. Αν και είναι δύσκολο, είναι απαραίτητο να αρχίσουμε από κάπου.
5. Τα tablets είναι ο χειρότερος "μπέιμπι-σίτερ"
Παρόλο που τα tablets ηρεμούν προσωρινά τα παιδιά, η υπερβολική τους χρήση είναι καταστροφική για την ανάπτυξή τους. Ο Cytowic τα θεωρεί μορφή "κακοποίησης", καθώς εμποδίζουν τη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης, της γλώσσας και της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Τα μωρά έχουν έμφυτη ανάγκη για κοινωνική αλληλεπίδραση και παρακολουθούν με ενθουσιασμό πρόσωπα και εκφράσεις. Οι οθόνες, αντίθετα, προσφέρουν μία παθητική εμπειρία που δεν ενισχύει τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες.
Ο Cytowic καταλήγει ότι η υπερβολική τεχνολογία είναι ένας μοντέρνος κίνδυνος, αλλά η αναγνώριση του προβλήματος είναι το πρώτο βήμα για τη βελτίωση της εγκεφαλικής μας υγείας και την ανάκτηση της ποιότητας ζωής μας.
