Για τις διεθνείς εξελίξεις και τους παγκόσμιους συσχετισμούς, όπως διαμορφώνονται μετά την κρίση του Covid-19 μίλησε στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ ο Πέτρος Βαμβακάς, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στον Συντονιστή του Κύκλου Ευρωπαϊκών & Διεθνών Αναλύσεων του ΕΝΑ Βαγγέλη Βιτζηλαίο, ο κ. Βαμβακάς αναφέρθηκε στην κοινωνική ένταση και το κίνημα «Black lives matter» στις ΗΠΑ -ενόψει και των αμερικανικών εκλογών το φθινόπωρο, στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας και τη θέση και τις πολιτικές της Ευρώπης, καθώς και στα γεωπολιτικά δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο, με έμφαση στις προκλήσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και στις επιδιώξεις της Τουρκίας.
«Η πόλωση μέρος της στρατηγικής Τραμπ – Οι Δημοκρατικοί διστάζουν»
Για το «I can’t breathe» που έχει σηματοδοτήσει ένα ισχυρό κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορεί αφορμή να ήταν η δολοφονία του αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ αλλά τα αίτια είναι ασφαλώς βαθύτερα, σύμφωνα με τον κ. Βαμβακά. «Τα τελευταία 20 χρόνια η κοινωνία στην Αμερική βρίσκεται σε μία “εμπόλεμη” κατάσταση, με μία μεγάλη οικονομική κρίση πριν από μία δεκαετία, που είχε έντονες κοινωνικές προεκτάσεις. Το τελευταίο χτύπημα με την πανδημία, με τα τεράστια νούμερα των ανέργων -42 εκατ. μέσα σε μόλις έξι εβδομάδες- έχει δημιουργήσει αμηχανία και ένταση, ταυτόχρονα, στην κοινωνία», τόνισε κάνοντας λόγο από τη μια πλευρά για «πιεσμένη κοινωνία» και από την άλλη για τη διακυβέρνηση Τραμπ. «Βλέπουμε έναν τεράστιο αναβρασμό ο οποίος είναι μέσα στο “γονιδιακό” χάρτη της Αμερικής. Οι φυλετικές διαμάχες είναι μέσα στο “γονιδιακό” χάρτη της κοινωνίας της Αμερικής και αυτό έχει βγει στην επιφάνεια» είπε χαρακτηριστικά.
«Βρισκόμαστε σε μία προεκλογική περίοδο στην οποία η πόλωση είναι μέρος της στρατηγικής του Ντόναλντ Τραμπ. Προωθεί την πόλωση γιατί προσπαθεί να διασφαλίσει το 35-40% που διαθέτει και η πόλωση τον βοηθά» συμπλήρωσε, προσθέτοντας ότι η πόλωση τον οδήγησε εξαρχής στη νίκη, το 2016. Εκτίμησε ότι και οι αποστάσεις κορυφαίων στελεχών των Ρεπουμπλικανών από τον Αμερικανό Πρόεδρο (Μπους, Ρόμνι, Πάουελ) τον ευνοούν. «Υπάρχει μία φυγή από το πολιτικό κέντρο στην Αμερική εδώ και πάρα πολύ καιρό, μετά τη δεύτερη διακυβέρνηση του Τζορτζ Μπους», σημειώνει, εξηγώντας ότι τόσο το Tea Party όσο και η άνοδος του Μπέρνι Σάντερς στο Δημοκρατικό Κόμμα αποτελούν ενδείξεις της τάσης αυτής.
Για τους Δημοκρατικούς, ενόψει των προεδρικών εκλογών, ο κ. Βαμβακάς σχολίασε ότι «αυτή τη στιγμή βλέπουν τη νίκη ορατή -σ.σ. με τον Τζο Μπάιντεν να προηγείται στις δημοσκοπήσεις απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ- αλλά είναι διστακτικοί και αυτός ο δισταγμός μπορεί να τους κοστίσει. Παίζοντας ένα αμυντικό παιχνίδι απέναντι στον Τραμπ προσπαθούν να φτάσουν ως την 3η Νοεμβρίου. Εάν αυτή η στρατηγική δουλέψει; Δεν ξέρω, είναι πάρα πολύ νωρίς».
Ο κ. Βαμβακάς υπογράμμισε ότι το μεγαλύτερο ζήτημα στην Αμερική αυτή τη στιγμή είναι το δημογραφικό. «Οι λευκοί προτεστάντες θα είναι μειονότητα, αν όχι τώρα, σε 20 χρόνια. Αυτό είναι το κίνητρο που φέρνει συνέχεια στο προσκήνιο ο Τραμπ με τις κινήσεις και το λόγο του, μιλώντας για “μία σημαία, έναν Θεό, μία χώρα, μία ταυτότητα”. Όσο σπρώχνει τους Δημοκρατικούς σε αυτή τη συζήτηση τόσο αυτή η ταυτότητα διαιρεί αντί να ενσωματώνει». Και πρόσθεσε στη συνέχεα ότι «για τους Δημοκρατικούς και τον Ομπάμα, ο Τραμπ είναι το τελευταίο στάδιο πριν από το να έχουμε μία τελείως διαφορετική Αμερική, πολυσυλλεκτική, με πολλές ταυτότητες, χρώματα και ιδεολογίες. Ο Τραμπ προσπαθεί να προασπίσει την Αμερική του “χθες”».
«Αδιανόητη η σύγκρουση ΗΠΑ - Κίνας»
Με αφορμή την πρόσφατη νέα ένταση ΗΠΑ και Κίνας για το ζήτημα της προέλευσης του κορονοϊού, ο κ. Βαμβακάς εκτιμά ότι οι δύο υπερδυνάμεις δεν θα πέσουν στην Παγίδα του Θουκιδίδη, δηλαδή σε μία σύγκρουση. «Αυτές οι δύο χώρες είναι συνδεδεμένες με έναν τέτοιο τρόπο, αν κοιτάξουμε το οικονομικό πλέγμα, που κάποιος πόλεμος ή “Ψυχρός Πόλεμος” μεταξύ τους είναι αδιανόητος. Αλλά παίζει ρόλο στην εγχώρια κατανάλωση εδώ στην Αμερική». Για τη στρατηγική της Κίνας σχολίασε ότι «ενδιαφέρεται πάρα πολύ για το εμπόριο, αναζητεί και βρίσκει διάφορα συστήματα σε όλο τον πλανήτη που τη συμφέρουν σε οικονομικό επίπεδο (βλ. Πειραιά) είναι πάντοτε πρόθυμη να δώσει οικονομική βοήθεια με αντάλλαγμα. Παίζει εμπράκτως το ρόλο του άλλου πόλου σε οικονομικό επίπεδο και αυτό το βλέπουμε και στη Μεσόγειο αυτή τη στιγμή. Η Κίνα είναι παντού, διότι δραστηριοποιείται στο περιθώριο που της έχει αφεθεί από Ευρώπη και Αμερική».
«Η Ευρώπη έμεινε πίσω – Η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν το πρώτο Μνημόνιο»
Αναφερόμενος στην Ευρώπη και στη θέση της στις διεθνείς εξελίξεις, ο καθηγητής του Emmanuel College ανέφερε ότι «η Ευρώπη από τις αρχές της δεκαετίας του '90 δεν αντιλήφθηκε ότι το φιλελεύθερο μοντέλο που διαμορφώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια έχει ως προπύργιο το οικονομικό πλαίσιο, ούτε το κοινωνικό ούτε το πολιτικό. Η Ευρώπη φτιάχτηκε μέσα από μία διαδικασία προάσπισης κοινωνικών κατακτήσεων και δικαιωμάτων. Οραματίστηκε μία ολοκλήρωση σε ένα ουμανιστικό πρότυπο και μοντέλο, το οποίο μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1990 άλλαξε ραγδαία, διότι το οικονομικό ήταν το πλαίσιο στο οποίο χτίστηκε ο κόσμος τα επόμενα χρόνια. Έτσι η Ευρώπη έμεινε πίσω γιατί δεν είχε ούτε τον παραγωγικό ιστό (όπως της Νοτιοανατολικής Ασίας) ούτε την καινοτομία (όπως της Αμερικής με τη Silicon Valley)».
«Η Συνθήκη του Μάαστριχτ είναι το πρώτο μνημόνιο. Εκεί τέθηκαν οι οικονομικές παράμετροι στις οποίες θα μπορούσε να κινηθεί η πολιτική εξουσία. Δεν το αντιληφθήκαμε λόγω φθηνής χρηματοδότησης, αλλά το καταλάβαμε ιδιαίτερα με την κρίση που ξέσπασε το 2008-09. Αποτέλεσμα του Μάαστριχτ ήταν να “σκοτώσει” όλα τα σοσιαλδημοκρατικά κινήματα και κόμματα στην Ευρώπη» επισήμανε.
Ο κ. Βαμβακάς έκανε λόγο για μία «διαιρεμένη Ευρώπη», με μία «Γερμανία που προσπαθεί να “φύγει” προς τα έξω και μια Ευρώπη που προσπαθεί να την ακολουθήσει», ωστόσο, όπως πρόσθεσε «δε βλέπουμε μία ευρωπαϊκή πολιτική πουθενά», δίνοντας έμφαση στις αδυναμίες της ΕΕ στην εξωτερική πολιτική. «Με την πανδημία ξεχάσαμε ότι στις αρχές του έτους σημειώθηκε το Brexit. Η ισορροπία της Ευρώπης έχει αλλάξει ραγδαία, με την ίδια να μην μπορεί να ανταπεξέλθει είτε σε οικονομικό είτε σε πολιτικό επίπεδο» τόνισε.
«Η Ελλάδα πρέπει να πάει στα 12 ναυτικά μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης»
Ο κ. Βαμβακάς μίλησε και για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σχολιάζοντας τις τουρκικές επιδιώξεις αλλά και επισημαίνοντας τις κατάλληλες κινήσεις που πρέπει να γίνουν από την ελληνική πλευρά.
«Η Τουρκία αυτή τη στιγμή, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, έχει επωφεληθεί της συγκυρίας και παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, από την Τρίπολη της Λιβύης ως την Ιντλίμπ, μετά και την πτώση της αγοράς ενέργειας και την αποδυνάμωση των χωρών του Κόλπου» ανέφερε.
Δεν απέκλεισε, μάλιστα, ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο, εξηγώντας ότι «όσο περιμένει η Ελλάδα τόσο το θερμό επεισόδιο είναι αναπόφευκτο. Δεν νομίζω ότι η Τουρκία επιδιώκει τον πόλεμο αυτή τη στιγμή, αλλά προσπαθεί να κάνει μία ανακατανομή της τράπουλας στην περιοχή. Και επειδή βρίσκεται σε μία περίοδο ισχύος θα ήθελε να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα με τους όρους να είναι προς όφελός της. Η Τουρκία προκαλεί και σύντομα η Ελλάδα θα έχει τρία βασικά μέτωπα: Η Κύπρος (με την Αμμόχωστο), το θέμα των θαλάσσιων συνόρων (Αιγαίο, Μεσόγειος) και το θέμα των μεταναστών και του Έβρου» σύμφωνα με τον ίδιο.
Σχετικά με τη συμφωνία με την Ιταλία για την οριοθέτηση ΑΟΖ, ο κ. Βαμβακάς σχολίασε ότι «η Ελλάδα πρέπει να πάει στα 12 ναυτικά μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης κάτι το οποίο μπορεί και πρέπει να κάνει μονομερώς μέσα στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου. Το casus belli των Τούρκων είναι ένας πολιτικός εκβιασμός μέσα στο πλαίσιο του “δικαίου του ισχυρού”. Η υπογραφή του συμφώνου με την Ιταλία για τον καθορισμό της ΑΟΖ είναι ένα θετικό γεγονός, αλλά δεν έχει κανένα αντίκρισμα σε ό,τι αφορά το βασικό στόχο της Ελλάδας με την Τουρκία. Ίσα-ίσα μπορεί να είναι και ένδειξη αδυναμίας όταν δεν επεκτείνονται τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια ούτε στο Ιόνιο. Το βασικό πρόβλημα στο Ιόνιο είναι η Αλβανία και διάφορες γύρω από την Κέρκυρα».
Και πρόσθεσε ότι «η αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο από την Τουρκία έχει ανεβεί σταδιακά από τις γκρίζες ζώνες, στην αμφισβήτηση κυριαρχίας των νησιών, στον 25ο μεσημβρινό και τώρα στο θέμα της υφαλοκρηπίδας των νησιών, το οποίο αποσκοπεί όχι μόνο στο Αιγαίο αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο και το Καστελόριζο». Και συμπλήρωσε ο κ. Βαμβακάς ότι «το βήμα με την Ιταλία είναι θετικό αλλά ανούσιο. Η μονομερής επέκταση στα 12 ναυτικά μίλια θα αλλάξει την ατζέντα “προκαλώντας” την Τουρκία να προχωρήσει σε θερμό επεισόδιο ώστε να προσβάλει μια πολιτική επιλογή της Ελλάδας στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου.
Λαμβάνοντας αυτά υπόψη, μία συμφωνία με την Αίγυπτο, την Κύπρο και το Ισραήλ για την ΑΟΖ θα άφηνε την Τουρκία έξω από την Ανατολική Μεσόγειο, υποχρεώνοντας την να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με διαφορετικούς όρους» κατέληξε.
