Υπάρχουν δύο δημοφιλείς αντιλήψεις για την ευτυχία, η ηδονική και η ευδαιμονική, που έχουν βασιστεί κυρίως στη διδασκαλία του Επίκουρου και τη θεώρηση του Πλάτωνα. Είναι κάποια από τις δύο "καλύτερη"; Υπάρχει κάποια ιδανική ισορροπία ανάμεσα στις δύο; Το θέμα της ευτυχίας και της χαράς παραμένει πάντα επίκαιρο και υπό συζήτηση τόσο στη φιλοσοφική κοινότητα, όσο και στην επιστημονική.
Βιώνουμε την ηδονική ευτυχία μέσα από την ευχαρίστηση και την απόλαυση, όπως όταν ετοιμάζουμε το αγαπημένο μας επιδόρπιο, βλέποντας την αγαπημένη μας αθλητική ομάδα να κερδίζει ένα μεγάλο παιχνίδι ή όταν... "πιάνουμε" το τζάκποτ σε ένα τυχερό παιχνίδι. Από την άλλη πλευρά, η ευδαιμονική ευτυχία προέρχεται από δραστηριότητες που παρέχουν νόημα ή σκοπό, όπως ο εθελοντισμός για έναν καλό σκοπό, η ανατροφή παιδιών ή το να κάνουμε καλά τη δουλειά που μας εκφράζει.
Τόσο η ευδαιμονική όσο και η ηδονική ευτυχία συμβάλλουν στη συνολική ικανοποίηση από τη ζωή, όμως η ευδαιμονική φαίνεται να παρέχει ένα πολύ πιο διαρκές αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ηδονικές μορφές ευτυχίας τείνουν να παρέχουν μόνο φευγαλέες εκρήξεις ευεξίας και σε όσο περισσότερες ηδονικές δραστηριότητες συμμετέχουμε, τόσο περισσότερο η θετική τους επίδραση στη διάθεση εξασθενεί.
Αυτό εξηγεί εν μέρει γιατί όσοι έχουν κερδίσει μεγάλα ποσά σε τυχερά παιχνίδια γενικά δεν είναι πολύ πιο ευτυχισμένοι από τους ανθρώπους που δεν έχουν κερδίσει ποτέ. Μετά τον αρχικό ενθουσιασμό της απόκτησης πλούτου που αλλάζει τη ζωή τους, η ευτυχία τους επιστρέφει ως επί το πλείστον στα αρχικά της στάδια, εκτός και αν χρησιμοποιήσουν τον νέο πλούτο τους για να ασχοληθούν με ευδαιμονικές αναζητήσεις - όπως η προσφορά, η καλλιέργεια ενός χόμπι που τους γεμίζει, η έναρξη ενός προγράμματος άσκησης ή η εκμάθηση μιας γλώσσας.
Αυτού του είδους οι δραστηριότητες, που καθοδηγούνται από στόχους και αναδεικνύουν προσωπικά ταλέντα και δυνατότητες, προκαλούν την ευτυχία που τείνει να παραμένει, αυξάνοντας τη συνολική ευημερία.
Παρ' όλα αυτά, η ηδονική ευτυχία δεν είναι άχρηστη. Για μια γρήγορη τόνωση της διάθεσης, ένα απολαυστικό δείπνο ή ένα πάρτι με φίλους είναι φανταστικό. Από την άλλη πλευρά, το να βασίζει κανείς την ευημερία του αποκλειστικά γύρω από την ηδονική ευτυχία απαιτεί επαναλαμβανόμενες -και όλο και πιο διεγερτικές- αφορμές.
Αυτή είναι μια πτυχή αυτού που οι ερευνητές αποκαλούν «ηδονικό τροχό», την παρατηρούμενη τάση των ανθρώπων να επιστρέφουν σε ένα αρκετά σταθερό επίπεδο ευτυχίας παρά το γεγονός ότι βιώνουν θετικά ή αρνητικά γεγονότα.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα ερεθίσματα ηδονικής και ευδαιμονικής ευτυχίας φαίνεται να διεγείρουν διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου. Σε μια μελέτη του 2019, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα άτομα σε έναν σαρωτή εγκεφάλου fMRI με ηδονικά ερεθίσματα «έδειξαν ενισχυμένη δραστηριότητα στις μετωπιαίες μεσαίες/μεσαίες περιοχές και στον πρόσθιο φλοιό του φλοιού». Από την άλλη πλευρά, τα ευδαιμονικά ερεθίσματα προκάλεσαν «αυξημένη δραστηριότητα στη δεξιά προκεντρική έλικα».
«Η ηδονική και η ευδαιμονική ευτυχία ενεργοποιούν παρόμοιους νευρικούς συσχετισμούς. Ωστόσο, και τα δύο είδη ευτυχίας συνδέονται επίσης με διακριτικές περιοχές του εγκεφάλου, που εξυπηρετούν διακριτές λειτουργίες», έγραψαν οι ερευνητές.
Μια άλλη συναρπαστική φυσιολογική διαφορά μεταξύ ευδαιμονικής και ηδονικής ευτυχίας μπορεί να προκύψει στο ανοσοποιητικό σύστημα. Σε μια μελέτη του 2013 που δημοσιεύτηκε στο "Proceedings of the National Academy of Sciences", τα άτομα που χαρακτήριζαν τη ζωή τους ως έχουσα μία «αίσθηση κατεύθυνσης και νοήματος» είχαν χαμηλότερη έκφραση γονιδίων που συνδέονται με τη φλεγμονή και υψηλότερη έκφραση αντισωμάτων και αντιικών γονιδίων σε σύγκριση με άτομα που περιέγραψε την ευτυχία τους ως περισσότερο θεμελιωμένη σε ηδονικές αναζητήσεις.
Η επικεφαλής συγγραφέας Μπάρμπαρα Φρέντρικσον από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας θεωρεί ότι μπορεί να υπάρχει μια εξελικτική εξήγηση:
«Η εικασία μου είναι ότι οι ευδαιμονικές επιδιώξεις δημιουργούν όλο και πιο χρήσιμους κοινωνικούς πόρους σε σχέση με τις ηδονικές επιδιώξεις. Έτσι, ίσως όταν οι ηδονικές επιδιώξεις γίνονται πάρα πολλές σε σχέση με τις ευδαιμονικές επιδιώξεις, το ανοσοποιητικό μας σύστημα προετοιμάζεται για τις ίδιες ανοσοποιητικές απειλές που θα συναντούσαμε αν ήμασταν μόνοι ή κοινωνικά απομονωμένοι».
