Όλο και πιο αυστηρές υποδείξεις στις τράπεζες της ευρωζώνης έρχονται από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της ΕΚΤ (SSM), καθώς εντείνονται οι ανησυχίες για ένα «τσουνάμι» προβληματικών δανείων λόγω της πανδημίας. Η αυστηρότερη στάση που υιοθετεί ο SSM έχει δύο δυσάρεστες συνέπειες για τις ελληνικές τράπεζες: μεγαλύτερες προβλέψεις για «κόκκινα» δάνεια από το 2020 και ακόμη πιο επιθετική πολιτική συρρίκνωσης δικτύων και θέσεων εργασίας.
Ενώ στο αρχικό στάδιο της πανδημίας ο SSM κινήθηκε άμεσα για να χαλαρώσει τους κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας και εποπτείας, η είσοδος στη δεύτερη φάση της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων στην Ευρώπη οδηγεί τον SSM να σκληραίνει τη στάση του έναντι των τραπεζών, έχοντας δύο φόβους:
- Ότι οι τράπεζες θα παραμείνουν σε πολύ χαλαρό καθεστώς αξιολόγησης των δανείων στα χαρτοφυλάκιά τους, κυρίως όσων έχουν τεθεί σε αναστολή, με αποτέλεσμα να μην κατηγοριοποιούν έγκαιρα τα προβληματικά δάνεια, λαμβάνοντας και τις αντίστοιχες προβλέψεις. Αυτή η πρακτική θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα μεγάλο και απροσδιόριστο όγκο «κρυμμένων» προβληματικών δανείων στα βιβλία των τραπεζών, που σε επόμενο στάδιο θα προκαλούσαν μια νέα τραπεζική κρίση. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μίνι στρες τεστ που διενήργησε η ΕΚΤ το καλοκαίρι, το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων μπορεί να προσλάβει εφιαλτικές διαστάσεις, αν επιβεβαιωθεί το δυσμενές σενάριο για την πανδημία, με το ύψος τους να ανεβαίνει ακόμη και σε 1,4 τρισ. ευρώ, δηλαδή πολύ υψηλότερα από το επίπεδο όπου βρέθηκαν στην προηγούμενη κρίση.
- Ότι οι τράπεζες της ευρωζώνης έχουν σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα που κρατούν την κερδοφορία πολύ χαμηλότερα από το επίπεδο των αμερικανικών τραπεζών και τις αποτιμήσεις των μετοχών χαμηλότερα από τη λογιστική αξία, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να βγουν στην αγορά για νέα κεφάλαια, εάν το απαιτήσει η εξέλιξη της κρίσης. Ο επικεφαλής του SSM, Αντρέα Ενρία, σε επανειλημμένες τοποθετήσεις το τελευταίο διάστημα έχει ζητήσει να γίνουν συγχωνεύσεις, εντός και εκτός εθνικών συνόρων, για να δημιουργηθούν πιο αποτελεσματικές και με μεγαλύτερα μεγέθη τράπεζες. Την ίδια στιγμή, το πέρασμα πολύ μεγάλου μέρους των καθημερινών τραπεζικών συναλλαγών από τα παραδοσιακά δίκτυα στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες των τραπεζών εντείνει τον προβληματισμό για αυτό που συνεχώς επισημαίνει ο Ενρία, ότι δηλαδή ο τραπεζικός τομέας είναι υπερτροφικός.
Ενόψει των στρες τεστ του 2021 (εάν δεν αναβληθούν πάλι), αλλά και των αναγκαίων αλλαγών που θα πρέπει να γίνουν στα επιχειρησιακά σχέδια των τραπεζών, λόγω των συνθηκών που δημιουργεί η κρίση, οι νέες κατευθύνσεις του SSM έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις αποφάσεις που θα λάβουν το επόμενο διάστημα οι τραπεζικές διοικήσεις στην Ελλάδα, καθώς μάλιστα ήδη η μεγαλύτερη σε ενεργητικό συστημική τράπεζα της χώρας, η Τρ. Πειραιώς, έχει δεχθεί βαρύ πλήγμα από την πανδημία: το πλήγμα στην κερδοφορία και οι περιορισμοί από τον SSM στις διανομές εκ μέρους των τραπεζών δεν επιτρέπουν να πληρώσει το κουπόνι των Cocos και κρατικοποιείται με τη μετατροπή των ομολογιών σε μετοχές.
Σε ό,τι αφορά την αναγνώριση και τον σχηματισμό προβλέψεων για «κόκκινα» δάνεια, η αυστηρότερη τακτική που ακολουθεί η ΕΚΤ σημαίνει ότι οι τράπεζες δεν μπορούν να αφήνουν δάνεια άνω των 20 δισ. ευρώ σε αναστολή, η οποία μάλιστα τώρα παρατάθηκε ως το τέλος του έτους, χωρίς να αξιολογούν το κάθε δάνειο ξεχωριστά και να σχηματίζουν την πρόβλεψη που αναλογεί, με βάση το πόσο πιθανό είναι ο δανειολήπτης να αθετήσει την εξυπηρέτηση του χρέους. Η ειδική, χαλαρή μεταχείριση που θα έχουν οι τράπεζες φαίνεται ότι δεν θα ξεπεράσει τη χρήση του 2020 και από τον επόμενο χρόνο θα κληθούν να κάνουν «ξεσκαρτάρισμα» δανείων και να εγγράψουν πρόσθετες προβλέψεις.
Για την αποτελεσματικότητα του τραπεζικού συστήματος και την κερδοφορία, στην καλύτερη περίπτωση οι τράπεζες θα βρεθούν μπροστά σε πίεση για ακόμη μεγαλύτερη μείωση των καταστημάτων, καθώς μάλιστα οι αλλαγές που έγιναν στις συναλλαγές με την πανδημία έχουν «απογειώσει» την ηλεκτρονική εξυπηρέτηση και κάνουν ακόμη και τα… πετσοκομμένα, από τα προηγούμενα χρόνια, τραπεζικά δίκτυα να μοιάζουν υπερβολικά. Η μείωση του προσωπικού, που συνδέεται με το κλείσιμο καταστημάτων, είναι πολύ αμφίβολο αν μπορεί να συνεχίσει να γίνεται με προγράμματα εθελουσίας με πολύ ευνοϊκούς όρους, όπως η καταβολή αποζημίωσης 19 μισθών σε τριαντάρηδες υπαλλήλους.
Το χειρότερο σενάριο για την απασχόληση στον κλάδο, που πλέον δεν μπορεί να αποκλεισθεί εντελώς, θα ήταν να γίνει δεκτό από την κυβέρνηση και τις ευρωπαϊκές αρχές ότι είναι αναγκαία η συγχώνευση δύο συστημικών τραπεζών. Σε αυτή την περίπτωση, το «κούρεμα» δικτύων και προσωπικού θα ήταν πολύ πιο δραστικό και άκρως επώδυνο για τους υπαλλήλους.
