Πόση συνάφεια μπορεί να έχει η σύγχρονη ιατρική γνώση για το νευρικό μας σύστημα με την εξ Ανατολής πανάρχαια θεωρία του Γιν και Γιανγκ; Πολύ μεγάλη! Γι’ αυτό ακριβώς πολλές μέθοδοι που σχετίζονται με αυτή την πανάρχαια γνώση, όπως για παράδειγμα ο βελονισμός, η ρεφλεξολογία και η yoga, έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα ωφέλιμα και για τον σύγχρονο άνθρωπο της Δύσης. Στην προκειμένη περίπτωση:
Το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα (ΑΝΣ) ρυθμίζει ακούσιες σωματικές λειτουργίες μας όπως η πέψη, η καρδιο-αναπνευστική δραστηριότητα, οι απεκκρίσεις και η αναπαραγωγική λειτουργία. Αποτελείται από δύο «ανταγωνιστικά» (αντίθετα) τμήματα, τα οποία αντενεργούν, προκειμένου να διατηρούν μία ισορροπία: το Συμπαθητικό και το Παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα.
Το Συμπαθητικό ΝΣ ταιριάζει με το στοιχείο Γιανγκ (ενεργητικότητα, δράση, ταχεία απόκριση, διέγερση για δραστηριότητα προσανατολισμένη προς τα έξω), ενώ το Παρασυμπαθητικό μοιράζεται πολλά χαρακτηριστικά του στοιχείου Γιν (παθητικότητα, χαλάρωση, φροντίδα της θρέψης και της αναγέννησης, δραστηριότητα προσανατολισμένη προς τα μέσα).
Οι λειτουργίες Συμπαθητικού και Παρασυμπαθητικού
Το Συμπαθητικό ΝΣ είναι φτιαγμένο για να παρέχει ταχεία αντίδραση σε περιπτώσεις απειλών προς τη ζωή μας, κάτι που ήταν συνηθισμένο για τον προϊστορικό άνθρωπο (που π.χ προσπαθούσε να κυνηγήσει μαμούθ για να φέρει τροφή στην ομάδα του). Μας προετοιμάζει για αντίδραση «μάχης ή φυγής»: το αίμα κινείται ταχύτερα στους μύες, οι κόρες των ματιών διαστέλλονται, ο καρδιακός παλμός επιταχύνεται, απελευθερώνεται γλυκόζη στο αίμα (εάν χρειάζεται να τρέξουμε) και η ροή αίματος στην κοιλιακή χώρα και το πεπτικό σύστημα μειώνεται (χρειάζεται να εξοικονομήσουμε ενέργεια σε αυτό το επίπεδο σε τέτοιες καταστάσεις).
Το Παρασυμπαθητικό ΝΣ είναι σχεδιασμένο για να παρέχει τη δυνατότητα ξεκούρασης και να προσαρμόζει το σύστημα όταν ο κίνδυνος έχει περάσει (όταν το μαμούθ πλέον ψήνεται στη φωτιά για δείπνο). Ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας του Παρασυμπαθητικού, ενεργοποιείται η σιελόρροια, η χοληδόχος κύστη είναι έτοιμη να εκκρίνει και το πεπτικό σύστημα κινείται πιο ενεργά. Ο καρδιακός παλμός χαλαρώνει, οι κόρες των ματιών συστέλλονται. Αυτά οδηγούν σε εξοικονόμηση ενέργειας και επικέντρωση της αντίληψής μας σε ερεθίσματα από τον εσωτερικό μας κόσμο (όπως στον ύπνο ή τη βαθιά χαλάρωση). Υπάρχει δηλαδή μία Γιν επίδραση, που στρέφει τον οργανισμό στη χαλάρωση, τη θρέψη και την αναγέννηση.
Ανισορροπία Συμπαθητικού - Παρασυμπαθητικού
Ως αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, που συχνά απαιτεί να βρισκόμαστε σε μία μόνιμη εγρήγορση (συνεχή οπτικοακουστικά ερεθίσματα, θόρυβος, πολλές δουλειές ταυτόχρονα, διαθεσιμότητα όλο το 24ωρο κλπ), στην πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν σε πόλεις παρατηρείται μία τάση υπερλειτουργίας του Συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Από την άλλη πλευρά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ανήκουν πια σε υποστηρικτικές κοινωνικές δομές και συχνά τα μέλη μίας οικογένειας μένουν πολύ μακριά το ένα από το άλλο. Έτσι, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν άμεση συναισθηματική και άλλη στήριξη όταν τη χρειάζονται, παραμένοντας ανώνυμοι και απομονωμένοι στις μεγάλες πόλεις. Ως αποτέλεσμα, το περιβάλλον εύκολα ερμηνεύεται από το νευρικό μας σύστημα ως επικίνδυνο ή εχθρικό. Εν ολίγοις, βιώνουμε το πολυσυζητημένο «στρες», που δεν είναι άλλο από την υπερ-ενεργοποίηση του Συμπαθητικού ΝΣ.
Ευτυχώς, υπάρχουν πολλές τεχνικές που μπορούν να μας βοηθήσουν να επανισορροπήσουμε το νευρικό μας σύστημα. Και ορισμένες από αυτές, προερχόμενες από την πανάρχαια γνώση της Ανατολής, είναι τόσο εύκολες, όσο το να αναπνέουμε με συγκεκριμένους τρόπους.
Κανονικά, η αναπνοή ελέγχεται ακούσια από το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα. Αυτή η σχέση όμως μπορεί να λειτουργήσει και αμφίδρομα, καθώς έχουμε εκούσιο έλεγχο των μυών που συμμετέχουν στην αναπνοή. Αυτή η «δίοδος» ανάμεσα στις εκούσιες και τις ακούσιες λειτουργίες της φυσιολογίας μας, μας επιτρέπει να κατευνάσουμε κατά βούληση το Συμπαθητικό ΝΣ μας όταν βρίσκεται σε υπερδιέγερση, επαναφέροντας την ισορροπία.
Τεντώνοντας συγκεκριμένους μύες, κάποιες τεχνικές αναπνοής της yoga βοηθούν στη διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου, το οποίο είναι το βασικό στοιχείο του Παρασυμπαθητικού συστήματος. Με τακτική εξάσκηση των αναπνοών αυτών, τα επίπεδα του στρες μειώνονται και προάγεται η συνολική μας υγεία. Ορίστε πως:
1. Κοιλιακή Αναπνοή
Ξάπλωσε και κλείσε τα μάτια. Παρατήρησε για λίγο την αναπνοή σου στον τρέχοντα ρυθμό και βάθος της. Φέρε την προσοχή σου στην περιοχή κάτω από τον αφαλό σου. Πάρε μία αργή βαθιά εισπνοή, νιώθοντας τον αέρα να φτάνει χαμηλά στην κοιλιά, εκτείνοντας και χαλαρώνοντάς την. Κράτα τον θώρακα χαλαρό. Μην πιέζεις, απλώς παρατήρησε μέχρι ποιο σημείο φτάνει ο αέρας και σταδιακά η αναπνοή θα βαθύνει. Καθώς εκπνέεις, «τράβα» χαλαρά τον αφαλό σου προς τα μέσα και επάνω προς τη σπονδυλική στήλη.
Στην τεχνική αυτή μπορεί να βοηθήσει το να βάλεις το ένα χέρι σου ακριβώς κάτω από τον αφαλό σου και το άλλο επάνω στο στέρνο, με το μεγάλο δάχτυλο κάτω από τη μασχάλη, έτσι ώστε να παρατηρείς καλύτερα την έκταση της κοιλιάς σου και τη σχεδόν ακινησία του στέρνου.
2. Σεληνιακή Αναπνοή
Μείνε σε άνετη καθιστή στάση (οκλαδόν ή σε καρέκλα εάν δεν σε βολεύει) με τη σπονδυλική στήλη ίσια, το στέρνο ανοιχτό και τους ώμους χαλαρούς. Με τον αντίχειρα του δεξιού σου χεριού κλείσε το δεξί σου ρουθούνι και πάρε εισπνοή αργά από το αριστερό μετρώντας ως το τέσσερα. Εκπνοή από το ίδιο ρουθούνι μετρώντας έως το 8. Επανάλαβε τουλάχιστον εννέα φορές ή το πολύ έως για 10 λεπτά. Αυτή η τεχνική αναπνοής είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για άτομα με υψηλή πίεση.
3. Αναπνοή «το ράμφος του κόρακα»
Καθιστή στάση, με τα χέρια να ξεκουράζονται πάνω από τα γόνατα, τις παλάμες ανοιχτές προς τα επάνω (και προαιρετικά τον αντίχειρα με το δείκτη να ενώνονται σχηματίζοντας κύκλο). Με τα μάτια σχεδόν κλειστά, κοίταξε προς την άκρη της μύτης σου. Σούφρωσε τα χείλη σου προς τα εμπρός, αφήνοντας ένα μικρό άνοιγμα και πάρε αργή βαθιά εισπνοή από το στόμα. Αργή εκπνοή από τη μύτη.
Αυτή η άσκηση δουλεύει με τη γλώσσα και το στόμα, που νευρώνονται από το πνευμονογαστρικό νεύρο, ευνοώντας την ενεργοποίηση του Παρασυμπαθητικού ΝΣ. Η αναπνοή αυτή είναι δροσιστική, ιδανική όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή και όταν η υπερλειτουργία του Συμπαθητικού ΝΣ εκδηλώνεται με ιδρώτα, εξάψεις κλπ.
Καλή χαλάρωση!
Αννίτα Νιάκα
