Οι εξαγωγές μαγνητών σπανίων γαιών από την Κίνα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση κατέγραψαν ισχυρή άνοδο τον Αύγουστο, αναδεικνύοντας τη μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από την κινεζική παραγωγή, σε μια περίοδο έντονων γεωοικονομικών ανακατατάξεων.
Σύμφωνα με στοιχεία των κινεζικών τελωνείων, οι αποστολές προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 21% σε σχέση με τον Ιούλιο, φτάνοντας τους 2.582 τόνους. Από την αρχή του έτους, οι ευρωπαϊκές εισαγωγές είναι υπερτριπλάσιες σε σύγκριση με τις αμερικανικές, τη στιγμή που οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 5% τον Αύγουστο, σε 590 τόνους.
Οι μαγνήτες σπανίων γαιών —κρίσιμα υλικά για ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες και αμυντικά συστήματα— έχουν εξελιχθεί σε βασικό γεωπολιτικό όπλο του Πεκίνου. Η Κίνα ελέγχει περίπου το 90% της παγκόσμιας παραγωγής, γεγονός που της δίνει στρατηγικό πλεονέκτημα στις εμπορικές της σχέσεις με τη Δύση.
Παρά τη σταδιακή αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου, όπως φάνηκε και στην πρόσφατη επικοινωνία των προέδρων Τραμπ και Σι Τζινπίνγκ, οι ανησυχίες για την κινεζική κυριαρχία στην αλυσίδα εφοδιασμού παραμένουν ισχυρές.
Η εξάρτηση της Ευρώπης έχει ήδη αφήσει αποτύπωμα στην παραγωγή. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Επιμελητήριο Εμπορίου στην Κίνα, τον Αύγουστο καταγράφηκαν επτά διακοπές παραγωγής σε ευρωπαϊκές βιομηχανίες λόγω ελλείψεων, ενώ τον Σεπτέμβριο αναμένονται άλλες 46.
Η απάντηση των Βρυξελλών περιλαμβάνει την Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act), που τέθηκε σε ισχύ το 2024 και προβλέπει αυξημένη ανακύκλωση σπανίων γαιών από ηλεκτρονικές συσκευές, καθώς και διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας.
Η Εσθονία έχει ήδη αναδειχθεί σε εναλλακτικό κόμβο για την ευρωπαϊκή βιομηχανία ηλεκτροκίνησης.
Στις ΗΠΑ, η MP Materials, η μοναδική εταιρεία εξόρυξης σπανίων γαιών της χώρας, προετοιμάζεται να ξεκινήσει την παραγωγή μαγνητών εντός του έτους, επιχειρώντας να περιορίσει την αμερικανική εξάρτηση από την Κίνα.
Ωστόσο, τα στοιχεία των κινεζικών τελωνείων δίνουν μόνο μερική εικόνα, καθώς οι εξαγωγικοί περιορισμοί αφορούν μαγνήτες με συγκεκριμένα «βαριά» στοιχεία σπανίων γαιών, χωρίς να γίνεται διάκριση ανά είδος.
Η νέα δυναμική αναδεικνύει τα δομικά προβλήματα της ΕΕ στην ασφάλεια εφοδιασμού κρίσιμων υλικών. Με την ηλεκτροκίνηση και τις ΑΠΕ να αποτελούν κεντρικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής πράσινης μετάβασης, η Ευρώπη καλείται να επιταχύνει την αναζήτηση στρατηγικών εναλλακτικών, ώστε να μην παραμείνει εκτεθειμένη σε μελλοντικούς γεωοικονομικούς κραδασμούς.
