Χωρίς μνημόνια θα παρελάσει φέτος ο βασιλιάς καρνάβαλος στο Πατρινό καρναβάλι την Κυριακή 10 Μαρτίου. Την αιχμή του δόρατος της πολιτικής σάτιρας, ο γνωστός κατασκευαστής Πέτρος Βρυώνης, το στρέφει φέτος κατά του δίπολου «δεξιάς-κεντροδεξιάς», δανειζόμενος μάλιστα την τεχνοτροπία του μεγάλου ζωγράφου Σαλβατόρ Νταλί.
Όπως είπε ο πρόεδρος της «κοινωφελούς επιχείρησης του δήμου Πατρέων-πατρινό καρναβάλι» Νίκος Χρυσοβιτσάνος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το δεύτερο σημαντικό άρμα στην παρέλαση θα έχει τη σφραγίδα του θεόρατου γορίλλα Κινγκ Κονγκ ο οποίος θα κρατάει τη βασίλισσα του καρναβαλιού 2019 Αναστασία Ψαρρού, μία φοιτήτρια της Γεωλογίας στο πανεπιστήμιο της Πάτρας. Αλλά πέρα από τον συμβολισμό της ταινίας, ο θρυλικός γορίλας θα κατακεραυνώνει με μηνύματα που θα κυριαρχούν στο άρμα, την ακρίβεια, τους λογαριασμούς της ΔΕΗ, τις τράπεζες, την φτώχεια και άλλα παράγωγα της οικονομικής κρίσης.
Ημέρες πριν την κορύφωση του μεγαλύτερου πολιτιστικού δρώμενου της πόλης της Πάτρας, το ΑΠΕ-ΜΠΕ παρουσίασε ένα τηλεοπτικό οδοιπορικό μέσα στα καρναβαλικά εργαστήρια και στους δρόμους του κρυμμένου θησαυρού. Το video καταγράφει με εικόνα και ήχο ολόκληρο το παρασκήνιο γύρω από το πατρινό καρναβάλι του 2019, και συμπεριλαμβάνει δηλώσεις και συνεντεύξεις όχι μόνο του δημάρχου Πατρέων Κώστα Πελετίδη αλλά και όλων των πρωταγωνιστών και θεσμικών παραγόντων (παλαιών και νέων) που έχουν σημαδέψει έναν θεσμό που βρίσκουμε τις ρίζες του στον περασμένο αιώνα.
Το ρεπορτάζ και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο δημοσιογράφος του ΑΠΕ-ΜΠΕ Γιώργος Κουβαράς.
Στο καρναβαλικό εργαστήρι του δήμου
Μια ανάσα πριν την κορυφαία παρέλαση, και στο καρναβαλικό εργαστήριο του δήμου Πατρέων όλα κινούνται με γρήγορους ρυθμούς καθώς πρέπει να είναι τα πάντα έτοιμα και στην εντέλεια.
«Πάντα υπάρχουν αλλαγές, αλλά πάντα προλαβαίνουμε» θυμόμαστε να λέει ένας παλιός κατασκευαστής ο Νίκος Λιβάνης. Την ημέρα που το ΑΠΕ-ΜΠΕ επισκέφτηκε το εργαστήρι έμπαιναν οι τελευταίες πινελιές και ήταν η πρώτη επαφή της βασίλισσας με το άρμα του Κινγκ Κονγκ. Καταγράφουμε το ανυψωτικό μηχάνημα που μεταφέρει τη βασίλισσα του καρναβαλιού στην κορυφή του άρματος και τις οδηγίες που τις δίνουν οι υπεύθυνοι ώστε να είναι ασφαλής, ενώ τις μαθαίνουν τις κινήσεις που πρέπει να κάνει.
Η Αναστασία Ψαρρού έχει κάποιο άγχος αλλά γρήγορα συνηθίζει και δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «πραγματοποιείται ένα παιδικό μου όνειρο».
Πάνω στο άρμα ο κατασκευαστής θα αποτυπώσει την οικονομική κρίση. Διακρίνονται μία αλυσίδα και κρανία περασμένα στο λαιμό του τεράστιου γορίλα και ταμπελίτσες που γράφουν ΔΕΗ, Λιμάνια, ενώ από τα συρτάρια του άρματος θα βγαίνουν χαρτόνια με συνθήματα.
Σάτιρα και λογοκρισία στο παρελθόν
Είναι αλήθεια ότι για πολλά χρόνια τα καρναβάλια της Πάτρας είχαν έντονα τα χαρακτηριστικά πολιτικού προβληματισμού. Άλλωστε η πολιτική σάτιρα αλλά και η οικονομία ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο της πλειοψηφίας των αρμάτων και όχι μόνο στα στενά ελλαδικά πλαίσια αλλά και για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Κάτι που κατά περιόδους ενόχλησε, ενώ δεν έλειψε και η λογοκρισία.
Την περίοδο 1921-1938 για παράδειγμα το καρναβάλι επηρεάζεται από πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα που ήταν πυκνά και βίαια (Μικρασιατική καταστροφή, στρατιωτικά κινήματα, δικτατορίες Πάγκαλου και Μεταξά κλπ), με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνεται σε μονότονους και υποτονικούς ρυθμούς, ή να περιορίζεται σε λίγους χορούς ή να ματαιώνεται εντελώς, όπως το 1923. Την δεκαετία του 50 η επιλογή των θεμάτων δεν αφήνεται στην κρίση των κατασκευαστών.
Αποφασίζει κάθε φορά η Δημοτική Επιτροπή Εορτών. Και αυτή τηρεί τη μακροχρόνια παράδοση, σύμφωνα με την οποία αποφεύγονται καρναβαλικά άρματα και μασκαράτες που λοιδορούν πρόσωπα ή χλευάζουν κοινωνικές τάξεις ή προσβάλλουν το θρησκευτικό συναίσθημα ή προκαλούν πολιτικές αντιδράσεις. Ασκεί λοιπόν και στο μεταπολεμικό καρναβάλι η Επιτροπή ένα είδος αυτολογοκρισίας, στην οποία πολλές φορές προσκρούουν διάφορες εμπνεύσεις. Η πρώτη τέτοια περίπτωση παρουσιάστηκε το 1954, όταν ματαιώθηκε η κατασκευή άρματος που σατίριζε τον τότε βασιλιά της Αιγύπτου Φαρούκ.
Ένας παλιός εικαστικός κατασκευαστής αρμάτων ο Δημήτρης Βούρτσης θα διηγηθεί ότι το 1978 όταν θέλησε να ασκήσει σάτιρα κατά του Μποκάσα στην Αφρική με τους χρυσούς ελέφαντες δημιουργήθηκε διπλωματικό επεισόδιο και δεν του επετράπη να παρελάσει.
Ο πρόεδρος της κοινωφελούς δημοτικής επιχείρησης Καρναβάλι Πάτρας κ. Χρυσοβιτσάνος θεωρεί ότι παρόλο που υπάρχει λιγότερη σάτιρα από παλιά, πάντα η θεματογραφία βασίζεται σε αυτά που απασχολούν τον κόσμο.
Η αλήθεια είναι ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας στην Πάτρα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Και αυτό το ξέρει καλά ο άρχων της πόλης ο δήμαρχος Κώστας Πελετίδης.
«Η πόλη μας βρίσκεται σε δύσκολη θέση από οικονομικής πλευράς», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Έχουμε 35 χιλιάδες ανέργους, υπάρχει φτώχεια γιατί και αυτός που δουλεύει δεν κερδίζει τόσα ώστε να έχει τη δυνατότητα να κινείται ελεύθερα, άρα μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, σαφώς το καρναβάλι έχει να αντιμετωπίσει δυσκολίες».
Για τον δήμαρχο Πατρέων όμως το καρναβάλι λειτουργεί σαν μία ανάταση ψυχική, «για να μπορείς να σταθείς στα πόδια σου, και να μην πέσεις σε μία κατάθλιψη και απομονωθείς ή στηθείς με την πλάτη στον τοίχο, και εγκαταλείψεις την προσπάθεια, για να ζήσουμε. Και επειδή και η σάτιρα, και η διασκέδαση, δίνουν και άλλες πτυχές, και κρατώντας ότι η ζωή δεν είναι τιμωρία αλλά είναι χαρά, κοιτάζουμε και σε τέτοιες συνθήκες να σταθούμε στα πόδια μας, και να προχωρήσουμε. Και αυτό επειδή το ζει η πόλη μας δίνει δύναμη και σε αυτούς που επισκέπτονται το καρναβάλι της πόλης μας γιατί είναι μεταδοτικό».
Πράγματι μετά το καρναβαλικό εργαστήρι το ίδιο βράδυ το ΑΠΕ-ΜΠΕ βρέθηκε στο κτίριο του παλιού πτωχοκομείου. Εκεί σε ένα διαμορφωμένο χώρο τα πληρώματα που συμμετέχουν στη ραχοκοκαλιά του πατρινού καρναβαλιού, στον κρυμμένο θησαυρό, διαγωνίστηκαν σε ένα πρωτότυπο θέμα. Παρουσίασαν το καθένα ένα τρέιλερ κινηματογραφικής ταινίας.
Καταγράψαμε εκείνο του πληρώματος 94 που πολλοί χαρακτηρίζουν ως τους «ταλιμπάν του καρναβαλιού» καθώς έχουν συνεχώς πρωτότυπες ιδέες. Θα παρουσιάσουν τους 300 του Λεωνίδα σε μια ξεκαρδιστική παραλλαγή.
Ο Φώτης Λουριδάς είναι ο εκπρόσωπος της ομάδας και είναι ιδιαίτερα παθιασμένος. Τον συναντήσαμε στο εργαστήρι τους. Τον ρωτάμε ευθέως για την σχέση της οικονομικής κρίσης με το καρναβάλι.
«Τα ιδιωτικά πληρώματα» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «δεν έχουν επιχορηγήσεις και όλα τα βάζουμε από την τσέπη μας». Την κρίση» σημειώνει «δεν μπορούμε να την παλέψουμε με το καρναβάλι αυτό θα ήταν ουτοπία. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να την πολεμήσουμε στιγμιαία, ή έστω αυτό το ωραίο δίμηνο, που η Πάτρα χορεύει, που μπορεί να ξεφύγει».
Για τον Λουριδά στα 32 χρόνια που βρίσκεται η ομάδα του στο πατρινό καρναβάλι διαπιστώνει ότι «η κρίση της τελευταίας δεκαετίας είναι αποτυπωμένη στις στολές για παράδειγμα ή στο μέγεθος των αρμάτων σε σχέση με το παρελθόν».
Το ίδιο υπογραμμίζει από την πλευρά του στο άλλο κορυφαίο καρναβαλικό εργαστήρι των ιδιωτών στον ΑΣΟ όπως λέγεται, ο κατασκευαστής αρμάτων Τάκης Ρούντος.
«Αυτή την περίοδο είμαστε περίπου 25 κατασκευαστές εδώ. Τα άρματα είναι πιο μικρά και ενώ παλαιότερα ήμασταν ανταγωνιστικοί απέναντι στα άρματα του δήμου τώρα φτιάχνουμε πιο μικρά».
Ο κ. Ρούντος λέει ότι συνεχίζει η ομάδα του να είναι από τις πιο πολυπληθείς και σημειώνει ότι τουλάχιστον έχουν κάποια βοήθεια σε υλικά.
Η τέχνη κυριαρχεί πάνω από όλα
Πάντως η τέχνη είναι αυτή που δίνει την έμπνευση στην εμφάνιση κάθε χρόνο του καρναβαλιού και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Το γνωρίζουν και το υπογραμμίζουν άλλωστε τόσο οι παλιοί όσο και οι νέοι.
Ο κατασκευαστής αρμάτων Δημήτρης Τζουμάνης ψάχνει συνεχώς νέα υλικά και έχει χρησιμοποιήσει, όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από προφυλακτήρες αυτοκινήτων έως κοτετσόσυρμα και σωλήνες αλουμινίου. Ο Νεκτάριος Σαρηγιάννης τονίζει ότι ακόμη και ο σιδεράς όταν μοντάρει για να φτιάξει ένα σχέδιο τον σκελετό πραγματοποιεί ένα είδος τέχνης.
Ο Πέτρος Βρυώνης που έχει φτιάξει πάρα πολλά κορυφαία άρματα σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι πάντα θα υπάρχουν καινοτομίες και νέα υλικά, νέα σχέδια και γι' αυτό λέει «μας αρέσει αυτή η δουλειά».
Ας σημειωθεί ότι ξεναγώντας μας στο χώρο των ιδιωτικών κατασκευαστών στο ΑΣΟ ο κ Ρούντος ξηγεί ότι «εδώ υπήρξαν κλοπές», ενώ στο χώρο είναι γραμμένα και κάποια συνθήματα της Χρυσής Αυγής πάνω σε κατασκευές γεγονός που κινητοποίησε τους υπεύθυνους για να υπάρχει πλέον φύλαξη.
Παρουσία Κινέζων
Το καρναβάλι της Πάτρα φέτος έχει αρκετά καινούρια στοιχεία κι ένα από αυτά θα έχει κινέζικα χαρακτηριστικά. Ο πρόεδρος κ. Χρυσοβιτσάνος λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «θα έρθει συγκρότημα από την Κίνα, που θα παρουσιάσει το δρώμενο του δράκου, που είναι μία δράση δρόμου, με ακροβατικά και με βάση την φιλοσοφία και κουλτούρα των Κινέζων».
Υπενθυμίζουμε ότι τον τελικό ραντεβού με το κέφι, την ανεμελιά, τη δημιουργία, την ανατροπή, την έμπνευση, την καλλιτεχνική διάθεση, τη σάτιρα, είναι για τις 10 Μαρτίου. Είναι βέβαιο πλέον ότι θα είναι το πρώτο καρναβάλι μετά την τυπική έξοδο από τα μνημόνια και θα είναι ένα ζωντανό και χαρμόσυνο μήνυμα ελπίδας και αισιοδοξίας για όλη την Ελλάδα.
