Για περισσότερα από ένα εκατομμύριο χρόνια η ανθρώπινη εξέλιξη δεν ακολούθησε ευθύγραμμη πορεία, αλλά διχάστηκε: αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα νέας έρευνας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ που δημοσιεύτηκε στο Nature Genetics.
Η μελέτη βασίστηκε σε μια καινοτόμο μέθοδο, που ονομάζεται coalescent-based reconstruction of ancient admixture (ή "cobraa"), και αποκάλυψε ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι προέρχονται από τη συγχώνευση δύο αρχαίων ανθρωπίνων πληθυσμών.
Η μέθοδος "cobraa" χρησιμοποιεί αποκλειστικά σύγχρονο DNA για να ανασυνθέσει τις γενετικές επαφές και αποκλίσεις στο παρελθόν. Σύμφωνα με την έρευνα, περίπου 1,5 εκατομμύριο χρόνια πριν, ο κοινός πρόγονος του ανθρώπου διασπάστηκε σε δύο γενεαλογικές γραμμές, που για περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια εξελίχθηκαν ξεχωριστά.
Η μία εξ αυτών (ομάδα A) υπέστη πληθυσμιακή κατάρρευση και μετά ανέκαμψε, ενώ από αυτή προήλθαν οι Νεάντερταλ και οι Ντενίσοβαν - ξεχωριστοί αλλά συγγενικοί ανθρωποειδείς πληθυσμοί. Η άλλη γραμμή (ομάδα B) παρέμεινε ανεξάρτητη.
Πριν από περίπου 300.000 χρόνια, αυτές οι δύο γραμμές επανενώθηκαν, σχηματίζοντας τον γενετικό πυρήνα των σύγχρονων ανθρώπων.
Το 80% της σύγχρονης γενετικής μας ταυτότητας προέρχεται από την ομάδα A και το 20% από την ομάδα B.
Τα κρίσιμα γονίδια της "μειοψηφίας"
Το 20% της ομάδας B φαίνεται πως περιλαμβάνει κρίσιμα γονίδια για την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου, τονίζοντας την πιθανότητα ότι αυτή η μειοψηφική συνεισφορά έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή μας. Ενδείξεις "εξαγνιστικής επιλογής" (purifying selection) δείχνουν ότι το γονιδίωμα φιλτράρισε μη συμβατές γενετικές επιρροές μέσα στον χρόνο, ενισχύοντας τις χρήσιμες.
Περίπου 22.000 χρόνια πριν, ο πληθυσμός των Khoisan της νότιας Αφρικής αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. Σήμερα απομένουν περίπου 100.000 άτομα από αυτόν τον πληθυσμό, ενώ οι γλώσσες και τα ήθη τους κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Πριν από 50.000 χρόνια, ένα άλλο κλαδί της ανθρωπότητας αποχωρεί από την Αφρική και σταδιακά εξαπλώνεται στον υπόλοιπο κόσμο, ενσωματώνοντας μικρές ποσότητες DNA από τους Νεάντερταλ και τους Ντενίσοβαν (περίπου 2%).
Επαναλαμβανόμενο μοτίβο στη φύση
Εφαρμόζοντας την ίδια μέθοδο cobraa σε άλλα είδη όπως χιμπατζήδες, γορίλες, δελφίνια και νυχτερίδες, οι επιστήμονες διαπίστωσαν παρόμοια μοτίβα γενετικής διάσπασης και επανένωσης.
Αυτό ενισχύει την άποψη ότι η εξέλιξη δεν προχωρά γραμμικά, αλλά μέσω ενός συνεχούς δικτύου επαφών και ανασυνδέσεων.
Η ερευνητική ομάδα εργάζεται τώρα για να βελτιώσει το μοντέλο, ώστε να ανιχνεύει και σταδιακές γενετικές ανταλλαγές και όχι μόνο έντονες "συγχωνεύσεις". Οι επιστήμονες ελπίζουν να συνδέσουν τις γενετικές ανακαλύψεις με αρχαιολογικά και ανθρωπολογικά δεδομένα.
Για περισσότερα: Trevor Cousins, Aylwyn Scally, Richard Durbin: A structured coalescent model reveals deep ancestral structure shared by all modern humans, Nature Genetics, 18 Μαρτίου 2025.
