Για την έννοια offshore (υπεράκτιο) χρηματοοικονομικό κέντρο -και κατά συνέπεια και offshore εταιρεία- δεν υπάρχει ακριβής ορισμός, ωστόσο αναφέρεται συνήθως σε μια επικράτεια όπου είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό το καθεστώς φορολογίας, αλλά και γενικότερα χαλαρό το θεσμικό και εποπτικό πλαίσιο για εταιρείες που έχουν την έδρα τους εκεί, αλλά όχι τις πραγματικές δραστηριότητές τους.
Οι «φορολογικοί παράδεισοι» με τη σύγχρονη έννοια δημιουργήθηκαν αμέσως μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς οι εύποροι θέλησαν να προστατεύσουν την περιουσία τους από την κοινωνική αναταραχή αλλά και τη φορολογία για την ανοικοδόμηση των χωρών που είχαν υποστεί καταστροφές. Η Ελβετία, οι Βερμούδες και το Λιχτενστάιν είναι οι πρώτες χώρες που μπορεί να θεωρηθεί ότι διέθεταν τέτοια χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, η μετάβαση από τους απλούς «φορολογικούς παραδείσους» στα offshore χρηματοοικονομικά κέντρα έγινε σταδιακά στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 καθώς οι χώρες του ΟΟΣΑ και ειδικότερα οι ευρωπαϊκές επέβαλαν διατήρηση υψηλών υποχρεωτικών διαθεσίμων στις τράπεζες, οροφή στα επιτόκια, περιορισμούς στα χρηματοοικονομικά προϊόντα που μπορούσαν να προσφέρουν τα εποπτευόμενα ιδρύματα, ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων και υψηλή φορολογία. Το Λουξεμβούργο, μια πόλη-κράτος ελαχίστων εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων, αναδύθηκε ως σημαντικό τέτοιο κέντρο στις αρχές της δεκαετίας του 1970 προσελκύοντας επενδυτές από τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Βέλγιο.
Τα νησιά της Μάγχης και η νήσος του Μαν -ειδικές επικράτειες της Βρετανίας- προσέφεραν παρόμοιες ευκαιρίες, όπως και το Μπαχρέιν στη Μέση Ανατολή και οι Μπαχάμες και οι νήσοι Κεϊμάν στο δυτικό ημισφαίριο. Στη δεκαετία του 1990 μειώθηκαν παντού στον κόσμο οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων και τα επιτόκια, αλλά τα φορολογικά πλεονεκτήματα των offshore παρέμειναν ισχυρό κίνητρο παρά τον ανταγωνισμό και από τις κανονικές χώρες.
Ο αριθμός των επικρατειών -δηλαδή είτε κανονικών χωρών είτε κτήσεων, υπερπόντιων εδαφών κ.λπ. που βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία άλλων χωρών, αλλά έχουν ειδικό νομικό καθεστώς (όπως οι Βρετανικοί Παρθένοι Νήσοι, οι Βερμούδες, τα Κεϊμάν κ.ά.)- ποικίλλει ανάλογα με τον φορέα που τις καταγράφει και την έννοια που θέλει να χρησιμοποιήσει: από 14 έως 69. Ανδόρες, Αντίγκουα, Μπαχάμες, Μπαχρέιν, Μπελίζ, Βερμούδες, Βρετανικοί Παρθένοι Νήσοι, Κεϊμάν, Κουκ, Κύπρος, Νήσος Μαν, Τζέρσεϊ, Λιβερία, Λιχτενστάιν, Μάλτα, Μονακό, Παναμάς, είναι μερικές από αυτές. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις συνολικά λειτουργούν περισσότερες από 1,1 εκατ. offshore εταιρείες, από τις οποίες περίπου 450.000 έχουν έδρα τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους.
*Τι είναι πως λειτουργούν
Η υπεράκτια εταιρία (Off Shore) είναι το νομικό εύρημα παγκόσμιας εφαρμογής, πουπαρέχει τη νομότυπη ευχέρεια στον ιδιοκτήτη της, να κρύβει πίσω της περιουσία οιασδήποτε προέλευσης και είδους. Είναι αποδεκτή από όλα τα κράτη του κόσμου, χρησιμοποιείται και από κυβερνήσεις και από ιδιώτες. Ο κάτοχός της μπορεί να μην είναι ορατός, αφού τίποτα δεν τον υποχρεώνει να εμφανίζεται ως φυσικό πρόσωπο, ενώ μπορεί να εμφανίζει ως ιδιοκτήτη μία άλλη υπεράκτια, ή ένα δικηγόρο, ή οιοδήποτε πρόσωπο της απόλυτης εμπιστοσύνης του (αχυράνθρωπο) με την προϋπόθεση να ελέγχεται απ’ αυτόν.
Ο τρόπος και οι προϋποθέσεις με τις οποίες λειτουργούν αυτά τα είναι απλός. Ένας δικηγόρος που στις δραστηριότητές του είναι και η διαχείριση των Off Shore, είναι σε θέση σε ελάχιστο χρόνο να φτιάξει την εταιρία με μόνα στοιχεία τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου (ΔΣ, Board of Directors, που είναι συνήθως δύο ή τρία ανάλογα με τη χώρα που θα φιλοξενείται), τον επιθυμητό αριθμό μετοχών που εκτυπώνονται ταχύτατα οπουδήποτε άρα και στην Ελλάδα, και τα περιουσιακά στοιχεία που επιθυμεί ο ιδιοκτήτης της να εντάξει σ’ αυτήν.
Συνήθως προτιμάται η ένταξη στην ίδια Off Shore ενός μόνον περιουσιακού στοιχείου,(π.χ. ενός λογαριασμού, ενός πλοίου, ενός διαμερίσματος πχ στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μίας βίλας, μίας άλλης υπεράκτιας …). Τούτο γίνεται για λόγους πρόνοιας ώστε, να είναι εύκολη η μεταβίβαση των μετοχών της σε ένα πρόσωπο ή (το συνηθέστερο) σε άλλη υπεράκτια άμεσα. Αυτό επιτυγχάνεται απλά με τη μεταβίβαση των ή της μετοχής ολόκληρης της εταιρίας με ένα πρακτικό του ΔΣ που συντάσσει σε δέκα λεπτά ο δικηγόρος. Αλλά και για να αποκλειστεί ο κίνδυνος της απώλειας όλων των περιουσιακών της στοιχείων, εάν ένα από αυτά πέσει έξω επιχειρηματικά.
Οι μετοχές που έχουν εκδοθεί και υπογραφτεί από τον Πρόεδρο του ΔΣ και το γραμματέα του, μπορεί να είναι μία ή περισσότερες, ονομαστικές ή ανώνυμες ανάλογα με την επιθυμία του κατόχου. Συνήθως για ευκολία διαχειρίσεώς τους είναι ανώνυμες με την επισήμανση ΄΄Στον φέροντα΄΄ (To the Bearer). Οπότε και εκείνος που τις έχει στα χέρια του (Share Holder) ελέγχει και την περιουσία της εταιρίας. Ο ιδιοκτήτης (ή οι ιδιοκτήτες) φυλάσσει σε θυρίδα στην τράπεζα ή σε χρηματοκιβώτιο στο σπίτι του τις μετοχές και ανάλογα σε ποιον θέλει να μεταβιβάσει, δωρίσει, πωλήσει την περιουσία, τις παραδίδει χωρίς τη μεσολάβηση συμβολαιογράφου ή άλλου φορέα (εφορίας, ανακριτή, εξεταστικής επιτροπής κ.λ.π.). Με προϋπόθεση τη σύνταξη ενός πρακτικού των μετόχων, δηλαδή του ίδιου που αν δε, θέλει να εμφανιστεί είπαμε πως τις δίνει στο δικηγόρο που εμφανίζεται απ’ ονόματί του επιδεικνύποντας απαραίτητα τις μετοχές, ως ακλόνητη απόδειξη ότι είναι ή εκπροσωπεί τον ιδιοκτήτη τους, ώστε να εκτελέσουν οι του Διοικητικού Συμβουλίου την εντολή μεταβίβασης κοκ).
Ο δικηγόρος στη συνέχεια θα ενημερώσει το βιβλίο πρακτικών και την έδρα της υπεράκτιας στη χώρα που την φιλοξενεί για όποια μεταβολή της περιουσίας της αλλά και του νέου διοικητικού συμβουλίου, που οπωσδήποτε θα προκύψει με την αλλαγή του ιδιοκτήτη των μετοχών. Επομένως από τη μία στιγμή στην άλλη μια περιουσία μικρή ή (συνήθως) μεγάλη θα αλλάξει χέρια, χωρίς να το γνωρίζει κανείς άλλος έξω από τον πρώην και νέο ιδιοκτήτη και τα μέλη του ΔΣ.
Οι υποχρεώσεις της υπεράκτιας είναι ελάχιστες. Κάποια ετήσια έξοδα προς τη χώρα φιλοξενίας (τις αποκαλούμενες και φορολογικούς παράδεισους λόγω της σχετικής νομοθεσίας, ήτοι τα νησιά Cayman, ο Παναμάς, η Λιβερία, το Λουξεμβούργο, η Κύπρος αλλά και η Μεγάλη Βρετανία κ.λ.π.).
Η σύνταξη των πρακτικών (minutes) των διοικητικών συμβουλίων ετήσια, πως όλα είναι εν τάξει και έκτακτα σε κάθε αλλαγή της περιουσίας και ιδιοκτήτου μετοχών της εταιρίας. Με τα πρακτικά αυτά που υπογράφονται από τα μέλη του ΔΣ είπαμε πως γίνονται και οι μεταβιβάσεις της υπεράκτιας και της περιουσίας της.
*Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο του Αντώνη Κακαρά, Off Shore αγάπη μου, Παπαζήση, Αθήνα 2008 και διδάσκεται στο Τμήμα ΤΕΝΕΥ του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Χίο.
Σκάνδαλο Panama Papers
Η διεθνής οικονομική και πολιτική κοινότητα για μια ακόμη φορά βρίσκεται σε αναβρασμό μετά τις αποκαλύψεις σχετικά με τα επιλεγόμενα Panama Papers, που είδαν το φως της δημοσιότητας χάρις στην προσπάθεια ενός εκτεταμένου δικτύου μέσων ενημέρωσης σε όλον τον κόσμο.
Οι αποκαλύψεις αφορούν τις παράνομες συναλλαγές και τη φοροδιαφυγή μεγάλων εταιρειών, αλλά και μεγαλοσχημόνων πολιτικών μέσα από την εμπλεκόμενη off shore εταιρεία του δικηγορικού γραφείου Μόσακ Φονσέκα στον Παναμά.
Πηγή της μεγάλης τούτης αποκάλυψης είναι η ιστοσελίδα αποκαλύψεων WikiLeaks, η οποία παρέσχε σε μία έναν τεράστιο όγκο δεδομένων: πάνω από 11,5 εκατ. έγγραφα, και πάνω από 2,6 terabytes πληροφοριών βρέθηκαν μέσω της ιστοσελίδας στα χέρια της διεθνούς κοινοπραξίας ερευνητών δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists), τη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung και άλλους 107 δημοσιογραφικούς ομίλους, οι οποίοι επιδόθηκαν αμέσως στο έργο της κωδικοποίησης, ταυτοποίησης και δημοσίευσης τούτου του πολύτιμου υλικού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, 12 νυν και πρώην παγκόσμιοι ηγέτες, άλλοι 128 σημαίνοντες πολιτικοί, ή συγγενικά τους πρόσωπα, πάνω από 15,600 μεγάλες εταιρείες και «παραμάγαζα» που έστησαν προκειμένου να αποφύγουν φορολογικούς ελέγχους, όπως η UBS, η HSBC, η Commerzbank, HSH Nordbank. Συνολικά 214.000 εταιρείες και off-shore παραρτήματα/μορφώματα εμφανίζονται στα στοιχεία που απεκάλυψε η WikiLeaks.
Ακόμη κι η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου UEFA αρχίζει άλλη μία φορά να κλυδωνίζεται, λόγω των αποκαλύψεων ότι ο νυν πρόεδρός της Μισέλ Πλατινί και ο τέως υπ. αριθ. 2 στην ιεραρχία της FIFA Ζερόμ Βαλκ εμπλέκονται σε παράνομες φορολογικές απάτες μέσω της εταιρείας, δραστηριότητες από τις οποίες δεν απείχαν και μεγάλα ονόματα του αθλήματος, όπως ο «μάγος» Λιονέλ Μέσι.
Στη Βραζιλία μάλιστα το θέμα αποκαλύπτεται πως έχει μεγαλύτερο βάθος, καθώς οι γνώσεις του Φονσέκα χρησιμοποιήθηκαν σε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ξεπλύματος πολιτικού χρήματος. Μάλιστα, στα πλαίσια της δικαστικής έρευνας, πέντε μέλη του γραφείου της εταιρείας του Φονσέκα στη Βραζιλία συνελήφθησαν κι αντιμετωπίζουν εγκληματικές κατηγορίες.
Η τακτική της μεταχρονολόγησης «είναι μία καλά εμπεδωμένη κι αποδεκτή πρακτική» απαντά η εταιρεία, ενώ ένας εκ των ιδρυτών της Ραμόν Φονσέκα Μόρα διαρρηγνύει τα ιμάτιά του, υποστηρίζοντας πως η διαρροή αποτελεί «ένα έγκλημα και κακούργημα», που στρέφεται «εναντίον του Παναμά, διότι πολλές χώρες δεν μπορούνε να εκτιμήσουν το γεγονός ότι η χώρα μπορεί να προσελκύει επενδυτές κι επιχειρήσεις. Δύο τρόποι υπάρχουν για να ατενίζεις τον κόσμο: ο πρώτος είναι να είσαι ανταγωνιστικός, ο δεύτερος να εμπνέεσαι φόρους».
Βρέθηκε ο μεγαλύτερος... χαμένος θησαυρός
Μόλις το περασμένο καλοκαίρι σοκ είχαν προκαλέσει τα στοιχεία που έφερε στη δημοσιότητα ένας 27χρονος Γάλλος οικονομολόγος από το London School of Economics, ο οποίος κατάφερε να υπολογίσει το ποσό που βρίσκεται κρυμμένο στους ανά τον κόσμο φορολογικούς παραδείσους, έχοντας αποφύγει τις… ενοχλητικές φορολογικές αρχές του εκάστοτε κράτους.
Σύμφωνα με τον Γκαμπριέλ Ζουκμάν, ο οποίος πραγματοποίησε την έρευνα για το διδακτορικό του, που εντυπωσίασε τον Πολ Κρούγκμαν σε σημείο να γράψει «επιτέλους κάποιος μας εξηγεί πώς λειτουργεί ο κόσμος», το ποσό αυτό ανέρχεται στο αστρονομικό 4,7 τρισ. ευρώ και αναπαύεται σε επτά φορολογικούς παραδείσους. Σε αυτά μάλιστα αν προσθέσει κανείς και τα 1,1 τρισ. ευρώ που έχουν φορολογηθεί πριν «ταξιδέψουν» για τα υπεράκτια τραπεζικά συστήματα, το νούμερο ανεβαίνει ακόμα περισσότερο στα 5,8 τρισ. ευρώ.
Ενδεικτικό μάλιστα του πόσο μεγάλο είναι το συγκεκριμένο ποσό είναι πως αντιστοιχεί στο 8% του παγκόσμιου πλούτου, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Έθνος.
Στο επίμαχο ποσό μάλιστα δεν έχουν συνυπολογιστεί ασφάλειες ζωής, πολυτελή θέρετρα και κότερα καθώς και έργα τέχνης, αλλά μόνο όσα χρήματα βρίσκονται τοποθετημένα σε διάφορα funds στους παραδείσους των υπεράκτιων εταιριών. Σε περίπτωση που συνυπολογίζονταν και αυτά, το ποσό θα ανέβαινε στο 11% του παγκόσμιου πλούτου.
Ποιοι είναι οι 7 φορολογικοί παράδεισοι;
-Ελβετία 1.800 δισ. ευρώ
-Σιγκαπούρη 750 δισ. ευρώ
-Χονγκ Κονγκ 750 δισ. ευρώ
- Λουξεμβούργο 500 δισ. ευρώ
-Μπαχάμες 500 δισ. ευρώ
- Νησιά Κέιμαν 500 δισ. ευρώ
Όπως προκύπτει από την έρευνα του νεαρού οικονομολόγου το 80% των χρημάτων αυτών δεν έχουν φορολογηθεί ποτέ, προκαλώντας μία τεράστια τρύπα πάνω από εκατό δις. ευρώ για τα κράτη από τα οποία φυγαδεύτηκαν στα επτά ασφαλή καταφύγια.
Η λίστα με τους φορολογικούς παραδείσους
Τα κράτη που έχουν προνομιακό φορολογικό καθεστώς είναι εκείνα στα οποία οι επιχειρήσεις υπόκειται σε φόρο επί των κερδών ή των εισοδημάτων ή του κεφαλαίου του οποίου ο συντελεστής είναι ίσος ή κατώτερος από το 50% του συντελεστή φορολογίας νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων που θα οφειλόταν σύμφωνα με τις διατάξεις της ελληνικής φορολογικής νομοθεσίας, εάν ήταν φορολογικός κάτοικος ή διατηρούσε μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα.
Με βάση το πιο πάνω κριτήριο τα κράτη αυτά είναι τα ακόλουθα:
Άγιος Ευστάθιος, Άγιος Μαρίνος, Αλβανία, Ανδόρα, Ανγκουίλα Βανουάτου, Βερμούδες, Βοσνία−Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Γιβραλτάρ, Γκέρνσεϋ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιορδανία, Ιρλανδία, Κατάρ, Κύπρος, Λίχνενσταϊν, Μακάο, Μαλδίβες, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Μονακό, Μονσεράτ, Μπαχάμες, Μπαχρέϊν, Μπελίζ, Μποναίρ, Ναουρού, Νήσοι Κέϋμαν, Νήσοι Μάρσαλ, Νήσοι Τέρκς και Κάϊκος, Νήσος του Μάν, Ομάν,Παραγουάη, πΓΔΜ. Σαουδική Αραβία, Σεϋχέλλες, Τζέρσεϋ.
