Συχνά προσεγγίζουμε τις διαφωνίες όπως οι δικηγόροι, που προσπαθούν να κερδίσουν μια υπόθεση. Οι *κανόνες του Ράποπορτ μας ζητούν να επιβεβαιώσουμε τη θέση του άλλου πριν ασκήσουμε κριτική. Αυτή η αντιμετώπιση μας βοηθά να οικοδομήσουμε την απαραίτητη εμπιστοσύνη, για να κάνουμε τα επιχειρήματα παραγωγικά, είτε τελικά καταλήξουμε σε συμφωνία, είτε όχι.
Όλοι είχαμε μία από αυτές τις διαφωνίες. Τα πράγματα ξεκινούν αρκετά πολιτισμένα, αλλά μετά ο άλλος λέει κάτι που σε "τσιγκλάει". Ίσως ήταν ο τόνος του, μία διαστρέβλωση των γεγονότων ή να επαναλάμβανε τα ίδια ξανά και ξανά. Φώναξες ότι δεν σε ακούει. Σου απάντησε ότι εσύ δεν καταλαβαίνεις. Η ένταση κλιμακώθηκε, τα συναισθήματα κλιμακώθηκαν και πριν το καταλάβετε, βρεθήκατε να μαλώνετε, απλώς για να "βγείτε από πάνω". Στο τέλος τίποτα δεν είχε λυθεί και όλοι ήταν συναισθηματικά εξαντλημένοι (άσε που είχατε μπροστά σας τις συγγνώμες και την προσπάθεια επανόρθωσης της σχέσης).
Όμως, ακόμα και όταν οι διαφωνίες έχουν να κάνουν με έντονα ή εξαιρετικά προσωπικά θέματα, δεν χρειάζεται να καταλήγουν σε λεκτικό πόλεμο. Μπορούν να είναι πηγές μάθησης και διαύγειας που μας αφήνουν σε καλύτερη κατάσταση — είτε καταλήξουμε σε συμφωνία είτε όχι.
Ευτυχώς, υπάρχει τρόπος να αποκλιμακώσουμε τη συναισθηματική ένταση μιας διαφωνίας, όταν τη νιώθουμε να φουσκώνει. Ο μαθηματικός ψυχολόγος Ανατόλ Ράποπορτ επινόησε έναν κώδικα συμπεριφοράς για την έκφραση κριτικών σχολίων, τα οποία θα προήγαγαν την περαιτέρω συζήτηση, αντί να την εμποδίζουν. Αυτός ο κώδικας συντάχθηκε αργότερα από τον φιλόσοφο Ντάνιελ Ντένετ σε τέσσερα απλά βήματα, τα οποία ονόμασε "κανόνες του Ράποπορτ*".
Ενώ αυτοί οι κανόνες έχουν σχεδιαστεί για τον "επίσημο" σχολιασμό, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε προσωπικές διαφωνίες, διαδικτυακές συζητήσεις και κάθε είδους ιδεολογικές αντιπαραθέσεις.
#1: Ακούστε και εξηγήστε τη θέση του άλλου ξεκάθαρα, ζωντανά και δίκαια
Ο πρώτος κανόνας είναι να εξηγήσετε τη θέση του άλλου όσο το δυνατόν ακριβέστερα. Ωστόσο, η παράφρασή σας δεν πρέπει να είναι μια επιπόλαιη ανταλλαγή απόψεων του τύπου "Κοίτα, σε άκουσα. Τώρα, είναι η σειρά σου να με ακούσεις". Αντίθετα, χρειάζεται όντως να νοιάζεστε για τα συναισθήματα και την ευφυΐα του άλλου. Δείξτε σεβασμό και ότι - ακόμα κι αν τελικά δεν συμφωνείτε - παίρνετε σοβαρά τις απόψεις τους.
Αυτός ο κανόνας έχει χρησιμοποιηθεί από τον Κρις Βος, επιχειρηματία και πρώην διαπραγματευτή του FBI, με μεγάλη επίδραση σε πολλές δυνητικά επικίνδυνες συνομιλίες. Στο Lex Fridman Podcast, μοιράστηκε μια στιγμή, που του ζητήθηκε να συντονίσει μια συζήτηση σχετικά με το θέμα της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Εκείνη την εποχή, το Ισραήλ βομβάρδιζε τη Γάζα, ενώ η Χαμάς εκτόξευε ρουκέτες σε ισραηλινές πόλεις. Ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για να συζητηθεί ένα ήδη πολεμικό ζήτημα.
Ο Βος συμφώνησε, αλλά υπό έναν όρο: Προτού τους επιτραπεί να εκφράσουν τα δικά τους επιχειρήματα, οι συμμετέχοντες έπρεπε να συνοψίσουν τη θέση της άλλης πλευράς, με τρόπο που οι συνομιλητές τους να πουν ότι όντως "αυτό είναι σωστό".
Τελείωσε η κουβέντα με όλους σύμφωνους; Όχι. Αλλά ο Βος θυμάται ότι κανείς δεν έχασε τον έλεγχο. «Θέλαμε να δείξουμε στους ανθρώπους ότι μπορείς να κάνεις συζητήσεις που δεν καταλήγουν σε ουρλιαχτά ματς με βιτριόλι, μιλώντας για το πώς είσαι αφοσιωμένος στην καταστροφή της άλλης πλευράς», είπε. Πρόσθεσε: «Η βαθιά άρθρωση αυτού που αισθάνεται η άλλη πλευρά είναι μεταμορφωτική και για τα δύο άτομα που εμπλέκονται στη διαδικασία».
#2: Αναφέρετε οτιδήποτε έχετε μάθει
Όπως και με τον προηγούμενο κανόνα, ούτε εδώ θέλετε να είστε επιπόλαιοι. Η παρουσίαση μερικών γεγονότων ή κάποιες μικροαποκαλύψεις δεν θα μειώσουν τις εντάσεις τόσο πολύ, όσο... το χάσιμο λίγου χρόνου. Όταν αναφέρετε τι έχετε μάθει από το άλλο άτομο, προσπαθήστε να επιβεβαιώσετε κάτι όχι τετριμμένο και πραγματικά σημαντικό για εσάς. Σύμφωνα με τον Σεθ Φρίμαν, καθηγητή διαχείρισης συγκρούσεων στο Columbia Business School, κάνοντάς το αυτό δείχνει και την προθυμία σου να μάθεις, αλλά και ότι νιώθεις ότι το άλλο άτομο είναι κάποιος από τον οποίο αξίζει να μάθεις.
Επιπλέον, ο Φρίμαν συνιστά να επαινείτε το άλλο άτομο όταν χρειάζεται. Θα μπορούσατε να αναφέρετε την ευγλωττία ή το πάθος που φέρνει στη συζήτηση. Θα μπορούσε να είναι η γνώση τους για το θέμα ή η ηθική προσέγγισή τους. Το θέμα δεν είναι να τεκμηριώσουν τη θέση τους, αλλά να αναγνωρίσεις την αξία του ατόμου πίσω από αυτή τη θέση.
#3: Καταγράψτε τα σημεία στα οποία συμφωνείτε
Κατά τη διάρκεια έντονων διαφωνιών, οι πληροφορίες και οι προθέσεις μπορούν να εξαλειφθούν κάτω από μια σύγκρουση συναισθημάτων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι φωνές και η επιθετική γλώσσα του σώματος οπλίζουν αποτελεσματικά τις λέξεις. Όταν συμβεί αυτό, εσείς και το άλλο άτομο δεν ανταποκρίνεστε πλέον στο συγκεκριμένο θέμα. Υπερασπίζεστε τον εαυτό σας από αυτά τα βλαπτικά και καταστροφικά συναισθήματα.
Η λίστα των σημείων στα οποία συμφωνείτε μπορεί να εκτονώσει την κατάσταση και να μειώσει τη θερμοκρασία. Σας υπενθυμίζει επίσης, ότι το επιχείρημα είναι πολύ μεγαλύτερο από τα σημεία αντιπαράθεσης, μειώνοντας τη νοοτροπία του νικητή και φιμώνοντας τους "εσωτερικούς μας δικηγόρους".
Συνολικά, οι κανόνες 1 έως 3 αφορούν την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και η εμπιστοσύνη είναι τελικά το μυστικό για την αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ των ανθρώπων. Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον, τους κάνει να νιώθουν πιο κοινωνικοί και συνεργατικοί.
Έρευνα του νευροοικονομολόγου Πολ Ζακ έδειξε ότι, όταν αισθανόμαστε εμπιστοσύνη, ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει ωκυτοκίνη. Ενώ είναι ευρέως γνωστή ως η «ορμόνη της αγάπης», η ωκυτοκίνη δεν αφορά μόνο τη ρομαντική οικειότητα. Οι μελέτες του Ζακ έχουν δείξει ότι η ωκυτοκίνη αυξάνει τη συνεργασία, μειώνει την κοινωνική επιφυλακτικότητα των άλλων και ενισχύει την ικανότητά μας να κατανοούμε ο ένας τις συναισθηματικές καταστάσεις του άλλου.
Αυτή η απάντηση βαθμολογείται: «Όσο περισσότερη εμπιστοσύνη δείχνει κάποιος από τους άλλους, τόσο περισσότερη ωκυτοκίνη απελευθερώνεται στον εγκέφαλο», έγραψε ο Ζακ στο περιοδικό Greater Good. Επομένως, όσο περισσότερο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους κανόνες ένα έως τρία για να οικοδομήσουμε εμπιστοσύνη, τόσο λιγότερο τεταμένες και πιο παραγωγικές μπορεί να είναι οι διαφωνίες μας.
#4: Μόνο τώρα κάντε μια κριτική ή διάψευση
Τώρα που κάνατε ό,τι καλύτερο μπορούσατε για να δημιουργήσετε εμπιστοσύνη, μπορείτε να προσφέρετε κριτική, διάψευση ή αντίθεση στο επιχείρημα του άλλου. Χάρη σε αυτή την εμπιστοσύνη, το άλλο άτομο θα δει την κριτική σας ως πιο εποικοδομητική και συνεργατική παρά μαχητική. Και έχοντας αφιερώσει χρόνο για να σκεφτείτε και να διατυπώσετε την πλευρά του άλλου, θα είστε λιγότερο επιρρεπείς να εμπλακείτε σε αυτό που ο Ντένετ αποκαλεί «διάσπαση με πολυβόλο».
Υπάρχουν φορές που μπορεί να θέλετε να ανταλλάξετε αυτόν τον αποκλεισμό με άλλη στρατηγική. Για παράδειγμα, μερικές φορές είναι καλύτερο να φύγετε μακριά. Μπορεί να βρεθείτε σε μια διαμάχη, με κάποιον που διασκεδάζει με την κλιμάκωση των συναισθημάτων και τίποτα από όσα κάνετε δεν θα δημιουργήσει την απαραίτητη εμπιστοσύνη ή σεβασμό. Άλλες φορές, το θέμα μπορεί να είναι τόσο ασταθές και τα διακυβεύματα τόσο χαμηλά, που να μην αξίζει τον κόπο η συνέχιση της διαφωνίας. Χρησιμοποιήστε την καλύτερη κρίση σας για να προσδιορίσετε εάν θέλετε να διακινδυνεύσετε τις συναισθηματικές συνέπειες.
Ομοίως, μπορείτε να επιλέξετε να βασιστείτε στη συζήτηση αντί να προσφέρετε κριτική. Μια εναλλακτική που συμβουλεύει ο Φρίμαν είναι να διερευνάτε περαιτέρω. Κάντε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Συζητήστε τους τομείς όπου είστε μπερδεμένοι. Δείξτε πού μπορεί η θέση σας να είναι προέκταση της δικής τους. Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση συνιδιοκτησίας στην αναζήτηση της αλήθειας ή των λύσεων.
Όπως επεσήμανε ο Βος σε συνέντευξή του, "το θέμα της νίκης και της ήττας πρέπει να απορριφθεί: Ήταν αυτή μια εξαιρετική συνεργασία όπου ήμασταν και οι δύο σε καλύτερη θέση και μου φέρθηκαν με σεβασμό; Γιατί αν νιώσω ότι μου φέρθηκαν ασέβεια, θα θέλω να σε κάνω να πληρώσεις".
Αυτή είναι η απόλυτη λύση των κανόνων του Ραποπορτ. Κανείς δεν χρειάζεται να πληρώσει και κανείς δεν χρειάζεται να "νικήσει". Θα φτάνουμε πάντα σε συμφωνία ή λύση; Φυσικά και όχι. Οι έξυπνοι, λογικοί και υπεύθυνοι άνθρωποι μπορεί να διαφέρουν στις απόψεις τους. Αλλά αν δούμε τις διαφωνίες ως συλλογικές προσπάθειες οικοδόμησης αλήθειας και εμπιστοσύνης, μπορούμε να είμαστε όλοι καλύτερα —και λίγο λιγότερο εξαντλημένοι— στο τέλος τους.
*Σημείωση: Δεν πρέπει να συγχέεται με τον "κανόνα του Ραποπορτ" (ενικός), ο οποίος φέρει το όνομά του από τον οικολόγο Εντουάρντο Ραποπορτ και πραγματεύεται την ποικιλότητα των φυτικών και ζωικών ειδών σε γεωγραφικές κλίσεις.
