Βγαίνεις στον κήπο και βλέπεις... τα απομεινάρια των κατιφέδων που είχες φυτέψει μόλις πριν λίγες ώρες. Ένα μείγμα από χώμα, σπασμένα κλαδιά και παραμορφωμένα πορτοκαλί πέταλα. Τα ίχνη από τις ρόδες του τρίκυκλου ποδήλατου του παιδιού σου είναι η μόνη απόδειξη που χρειάζεσαι για τον υπαίτιο της... πτώσης των κατιφέδων. «Τι συνέβη στα λουλούδια;» ρωτάς τον σχεδόν τεσσάρων ετών γιο / την κόρη σου. «Το κουνέλι το έκανε» είναι η απάντηση που παίρνεις και η καρδιά σου σκοτεινιάζει ελαφρώς καθώς ακους το πρώτο ψέμα από το στόμα του παιδιού σου.
Αυτού του είδους η απάντηση είναι κλασική στην προσχολική ηλικία: ένα μίγμα από ζωηρούς ευσεβείς πόθους (το πιο κοινό κίνητρο των παιδιών προσχολικής ηλικίας) και η απόπειρα να αποφευχθούν μπλεξίματα για ακούσιες σκανταλιές. Τίποτα από αυτά τα δύο δε μπορεί στην πραγηματικότητα να θεωρηθεί ψέμα.
Άλλωστε, σε αυτή την ηλικία το παιδί ούτε καν ξέρει ακόμα τι σημαίνει το να λέει κάποιος την αλήθεια. Απλώς έχει ίσως ακούσει τους γονείς του να λένε ότι αυτό είναι κάτι σημαντικό. Θα χρειαστούν άλλα τέσσερα περίπου χρόνια για να αναπτύξει τη διανοητική ικανότητα να κατανοήσει ότι το ψέμα είναι μια εσκεμμένη πράξη εξαπάτησης για οποιονδήποτε λόγο και ότι οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης, που συνήθως πληγώνει πολύ περισσότερο απ’ ότι το ίδιο το παράπτωμα.
Παρ’ όλα αυτά, καλό είναι να μην ενθαρρύνουμε το παιδί να ψεύδεται. Και υπάρχουν ορισμένοι τρόποι να το ξεκινήσουμε αυτό από την προσχολική ηλικία:
Μένουμε ψύχραιμοι. Όταν το παιδί πει ένα ψέμα, πες ένα «α, μάλιστα», κερδίζοντας λίγο χρόνο για να σκεφτείς τι να πεις μετά. Κάτι όπως «αναρωτιέμαι τι συνέβη στα λουλούδια», λειτουργεί καλύτερα από το «όποιος το έκανε αυτό καλύτερα να πει την αλήθεια (το «ή αλλιώς...» εννοείται σε αυτή την περίπτωση). Μία τέτοια προσέγγιση καθιστά ευκολότερη για το παιδί την ειλικρίνεια και αυξάνει τις πιθανότητες να ακούσουμε την αλήθεια αργότερα, που θα αισθάνεται λιγότερο ντροπιασμένο ή φοβισμένο από το «παράπτωμά» του.
Ήρεμα, προσπαθούμε να βοηθήσουμε το παιδί να καταλάβει γιατί είπε ψέματα και τι μπορεί να κάνει άλλη φορά.
Εξηγούμε στο παιδί ότι το να κάνει κάποιο λάθος είναι εντάξει και ότι δε χρειάζεται να πει ψέματα γι’ αυτό.
Επαινούμε το παιδί όταν παραδέχεται ότι έχει κάνει κάποιο λάθος. Το ψέμα δεν έχει λόγο ύπαρξης, όταν αισθανόμαστε ασφαλείς να πουμε την αλήθεια.
Όταν δεν είμαστε βέβαιοι εάν πρέπει να πιστέψουμε ή όχι το παιδί της προσχολικής ηλικίας, ας τείνουμε περισσότερο προς την πλευρά του ότι το πιστεύουμε – ή τουλάχιστον πιστεύουμε ότι αυτή είναι η δική του εκδοχή. Η φαντασία είναι μία ισχυρή και δημιουργική δύναμη, που μπορεί να κάνει ένα παιδί αυτής της ηλικίας να πει ένα ψέμα, το οποίο όμως το ίδιο θεωρεί ότι είναι αλήθεια.
Έχουμε υπόψη μας ότι είμαστε υπο διαρκή, στενή παρακολούθηση και ότι το «αθώο» ψέμα μας ότι δε μπορούμε να κάνουμε δωρεά προν τον τάδε φιλανθρωπικό οργανισμό γιατί δεν έχουμε καθόλου μετρητά επάνω μας, για παράδειγμα, θα το αντιληφθεί αμέσως το παιδί. Επομένως, θυμόμαστε ότι η αλήθεια ξεκινάει από το σπίτι και αποτελούμε εμείς το παράδειγμα.
