Βρίσκεσαι στο τέλος μίας ημέρας που έμοιαζε ατέλειωτη. Μόλις έχεις επιστρέψει σπίτι από τη δουλειά. Καταρρέεις στον καναπέ και ανοίγεις την τηλεόραση για να προλάβεις το τέλος του αγαπημένου σου προγράμματος. Και πάνω που πας να απολαύσεις μία στιγμή ησυχίας, το παιδί σου αρχίζει να γκρινιάζει ασταμάτητα. Θέλει ένα κομμάτι κέικ σοκολάτας πριν το δείπνο. Του λες όχι. «Το υποσχέθηκες! Είπες ότι θα μου δώσεις όταν γυρίσεις» απαιτεί. Του λες να περιμένει μετά το δείπνο. Στέκεται μπροστά στην τηλεόραση. «Το θέλω τώρα. Τώρα αμέσως!» επιμένει....
Κλείνεις τα μάτια σου και παίρνεις μία βαθιά αναπνοή. Ίσως μάλιστα μετράς αντίστροφα από το 10, περιμένοντας να «κοπάσει η θύελλα». Μάταια όμως. Το παιδί σου ανεβάζει τον τόνο της φωνής του κι άλλο. «Μου είπες ψέμματα. Περιμένω όλη την ημέρα, σε μισώ, είσαι βλάκας!» φωνάζει.
Ας παγώσουμε εδώ την εικόνα. Μάλλον αισθάνεσαι ότι βιώνεις μία δοκιμασία, όπου δέχεσαι λεκτική επίθεση και υποβιβασμό από το ίδιο σου το παιδί. Τι κάνεις τώρα;
Τρεις κοινές τακτικές... που γυρίζουν «μπούμερανγκ»
Υποχώρηση
Κάποιες περιπτώσεις δεν αξίζουν τον κόπο να δώσεις μάχη. Το να υποχωρήσεις και να δώσεις στο παιδί σου αυτό που θέλει, είναι καλή επιλογή κάποιες φορές – και ειδικά εάν προσπαθείς να εξαγοράσεις λίγο χρόνο ησυχίας για τον εαυτό σου.
Όταν όμως η δοκιμή των ορίων εξελίσσεται σε bullying, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ενδώσεις στις απαιτήσεις του παιδιού. Διότι έτσι επιβραβεύεις την κακοποιητική / καταχρηστική συμπεριφορά. Διδάσκεις στο παιδί σου το λάθος μάθημα!
Κάθε φορά που υποχωρείς ενώ το παιδί «εκφοβίζει», του δίνεις το εξής μήνυμα: ο εκφοβισμός πιάνει. Άρα την επόμενη φορά που θα εκνευριστεί με τους περιορισμούς που του θέτεις, θα χρησιμοποιήσει πάλι την ίδια τακτική για να πάρει αυτό που θέλει. Άλλωστε εσύ θα του έχεις μάθει ότι, εάν πιέσει αρκετά, θα υποχωρήσεις...
Τιμωρία
Όταν το παιδί σε πιέζει επιθετικά, είναι εύκολο να πέσεις στην παγίδα και να αντιδράσεις επιστρέφοντας τον εκφοβισμό. Όμως, το να χάσεις την ψυχραιμία σου, να φωνάξεις και να επιβληθείς στο παιδί σου τιμωρώντας το, είναι επίσης μορφές εκφοβισμού, που δημιουργούν μία τέτοια κουλτούρα μέσα στην οικογένεια. Στο σενάριο αυτό υπάρχει νικητής και ηττημένος. Κάποιος είναι χαρούμενος και κάποιος όχι.
Τα παιδιά που τιμωρούνται στο σπίτι, γίνονται περιφρονητικά, θυμωμένα και μνησίκακα. Και αυτό συνεπάγεται πιο σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς στο μέλλον. Για παράδειγμα: Γίνονται προκλητικά και αντιδραστικά, είτε άμεσα, είτε χρησιμοποιώντας τη σιωπηρή αντίσταση. Στρέφουν το θυμό τους προς τα μέσα και πέφτουν θύματα κατάθλιψης ή έντονου άγχους. Γίνονται πιο επιθετικά, κλιμακώνοντας οποιαδήποτε διένεξη και αναστατώνοντας ολόκληρη την οικογένεια.
Διαπραγμάτευση
Εντάξει, το παιδί σου κάνει ένα ξέσπασμα. Καθώς είσαι ένας προσεκτικός γονιός, προσπαθείς να δεις το θέμα από την οπτική του παιδιού σου: περίμενε όλη την ημέρα για εσένα και αυτό το κομμάτι κέικ. Έπειτα, όταν επιτέλους γύρισες στο σπίτι, αντί να ασχοληθείς μαζί του, κατέρρευσες στον καναπέ, άνοιξες την τηλεόραση και –όπως ίσως το είδε το παιδί- το αγνόησες.
Τώρα καταλαβαίνεις: είναι αναστατωμένο και έχει κάθε δικαίωμα να είναι. Έτσι, αποφασίζεις να επιδιώξεις μία συμβιβαστική συμφωνία. Προσφέρεις μισό κομμάτι κέικ τώρα και το άλλο μισό μετά το δείπνο. Είναι όμως η διαπραγμάτευση η καλύτερη επιλογή σε αυτή την περίπτωση; Και τι θα γίνει εάν το παιδί κάνει μία αντιπρόταση; Εάν συνεχίσει να φέρεται επιθετικά και απαιτεί ολόκληρο το κομμάτι;
Η διαπραγμάτευση είναι άλλη μία συνηθισμένη επιλογή για τους σύγχρονους γονείς. Το να βρεις κοινό έδαφος με το παιδί σου εν μέσω μιας διένεξης δεν είναι κακή ιδέα. Παραχωρείς λίγο εσύ, παραχωρεί λίγο αυτό και είμαστε όλοι χαρούμενοι. Σωστά; Και ναι και όχι.
Όταν η δοκιμασία των ορίων εξελίσσεται σε επιθετικότητα και εκφοβισμό, η διαπραγμάτευση δεν είναι επιλογή. Όταν διαπραγματεύεσαι με έναν «νταή», στρώνεις το έδαφος για συνεχείς διενέξεις. Και αυτό επιβραβεύει το bullying και δίνει το μήνυμα ότι αυτή η συμπεριφορά «πιάνει». Έτσι, την επόμενη φορά που που το παιδί σου θα εκνευριστεί για τους περιορισμούς που θέτεις, θα στραφεί πάλι στην επιθετικότητα, διότι θα ξέρει ότι αυτό οδηγεί στη διαπραγμάτευση και η διαπραγμάτευση οδηγεί στο να πάρει αυτό που θέλει.
Άλλο ένα μειονέκτημα της διαπραγμάτευσης σε τέτοιες περιπτώσεις: το παιδί μπορεί να σκεφτεί ότι τα πάντα, ακόμα και η καλή συμπεριφορά, είναι διαπραγματεύσιμα. Τότε, αντί να κάνει κάτι για τον εαυτό του και για την καλή αίσθηση που αυτό παράγει, θα το κάνει για να πάρει κάποια ανταμοιβή. Η καλή συμπεριφορά δεν πρέπει ποτέ να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Η διαπραγμάτευση για ανταμοιβές αντικαθιστά το προσωπικό επίτευγμα –και έτσι τα παιδιά χάνουν σε αυτοεκτίμηση. Αντί να αναπτύσσουν αυτοδυναμία και αυτονομία, παραμένουν ανώριμα και εξαρτώμενα από τους γονείς –και αργότερα το εξωτερικό περιβάλλον γενικότερα- για την αυτοεκτίμησή τους.
Τι μπορείς να κάνεις άμεσα
Όπως είδαμε, η υποχώρηση, η τιμωρία και η διαπραγμάτευση ανακουφίζουν βραχυπρόθεσμα τα συμπτώματα του bullying, ωστόσο δεν το αντιμετωπίζουν στη ρίζα του –αντιθέτως, το ενισχύουν. Οπότε, ας εξετάσουμε τα τρία πιο σημαντικά μέτρα που μπορείς να λάβεις σε τέτοιες περιπτώσεις:
1. Αποκλιμάκωση
Αντί να κλιμακώσεις τη διαμάχη, φωνάζοντας ή τιμωρώντας, είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσεις την ψυχραιμία και την ηγεσία σε τέτοιες στιγμές. Κράτα το έδαφός σου χωρίς δράματα. Κάνε παύση και δώσε την ευκαιρία και στους δυο σας να ηρεμήσετε. Βγες από το δωμάτιο ή κάνε έναν σιωπηλό περίπατο. Όταν το παιδί είναι σε κατάσταση σύγχυσης, εάν προσπαθήσεις να συζητήσεις λογικά μαζί του, το μόνο που θα πετύχεις είναι να αυξηθεί η ένταση.
Ηρέμησε πρώτα εσύ και μετά μπορείς ήσυχα και ειρηνικά να εξετάσεις πως θα δράσεις.
2. Επικύρωση συναισθημάτων
Δε γίνεται ποτέ να κάνεις λάθος, επικυρώνοντας τα συναισθήματα του παιδιού. «Καταλαβαίνω ότι αισθάνεσαι εκνευρισμένος. Κι εγώ το ίδιο αισθάνομαι». «Βλέπω ότι είσαι αναστατωμένη. Δώσε μου 10’ να το σκεφτώ ήσυχα και τα λέμε σε λίγο». Τα παιδιά ανταποκρίνονται θετικά όταν τα συναισθήματά τους αναγνωρίζονται. Αρχίζουν αμέσως να ηρεμούν.
Στη διάρκεια του «διαλείμματος» διερωτήσου: «Τι μπορεί να προκαλεί αυτή την επιθετικότητα του παιδιού μου; Είναι κουρασμένο; Νιώθει παραμελημένο; Μήπως πέρασε πολλή ώρα παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή ή σερφάροντας στο Internet;»
Η επιθετική – εκφοβιστική συμπεριφορά είναι ένα αποτέλεσμα, πίσω από το οποίο πάντα υπάρχει μια αιτία. Εξέτασε ποιά είναι αυτή, βοήθησε το παιδί να εκφραστεί και επικύρωσε τα συναισθήματά του. Ενθάρρυνε την ώριμη επικοινωνία. Και θυμίσου: δίνε στο παιδί αυτό που χρειάζεται, όχι απαραίτητα αυτό που θέλει. Το να μάθει να επικοινωνεί αποτελεσματικά όταν είναι εκνευρισμένο, είναι πιο σημαντικό από οτιδήποτε λαχταρά εκείνη την ώρα.
3. Έπαινος της προόδου
Να θυμάσαι να επαινείς την πρόοδο του παιδιού. «Εκτιμώ τον τρόπο που μου μιλάς τώρα». «Ξέρω ότι αυτό ήταν δύσκολο για ‘σένα. Είμαι υπερήφανη/ος για τον τρόπο που εκφράζεσαι». «Μπράβο! Τα πας πολύ καλά! Φέρεσαι πραγματικά ώριμα».
Ενισχύοντας τις θετικές συμπεριφορές του παιδιού, θα τονώσεις την αυτοπεποίθησή του και θα του διδάξεις ότι η ώριμη επικοινωνία προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα απ’ ότι οι μάχες.
