Δεν είναι μόνον οι αντιεμβολιαστές που υποστηρίζουν ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες θησαυρίζουν με το εμβόλιο για την πανδημία. Την ίδια άποψη έχουν και πολλοί υπέρμαχοι των εμβολιασμών, οι οποίοι όμως επικρίνουν τη στάση των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών και τους χειρισμούς κυβερνήσεων. Άλλοι κάνουν λόγο για στερεότυπα και ιδεοληψίες. Που βρίσκεται η αλήθεια;
Το ερώτημα είναι: Η φαρμακοβιομηχανία αποκομίζει κέρδη ρεκόρ στη μάχη κατά της πανδημίας;
Το συμπέρασμα της DW: Πρόκειται περί ανακρίβειας.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το hashtag #pfizergate αναπαράγει συνεχώς τον ισχυρισμό ότι η πανδημία του κορωνοϊού έχει γίνει χρυσωρυχείο για τη φαρμακοβιομηχανία. «Η παράνοια του εμβολιασμού ρίχνει νερό στον μύλο των φαρμακευτικών», γράφεται στο Twitter. Αλλά και ο πρόεδρος του παγκοσμίου ιατρικού συνδέσμου, Φρανκ Ούλριχ Μοντγκόμερι, μιλώντας στην Γερμανική Ραδιοφωνία (SWR), στηλιτεύει τα «ανήθικα κέρδη εκείνων που παρασκευάζουν το εμβόλιο».
Είναι αλήθεια ότι ο τζίρος της BioNTech και της Pfizer έχει αυξηθεί σημαντικά. Συγκεκριμένα, ο τζίρος της BioNTech, επιχείρησης με έδρα το Μάιντς της Γερμανίας, αυξήθηκε κατά 34 φορές(!), εκτοξευόμενος από 500 εκ. ευρώ το 2020 σε περισσότερα από 17 δισ. ευρώ το 2021. Παράλληλα η μετοχή της εταιρείας ανέβηκε από τα 11 ευρώ τον Οκτώβριο του 2019 σε 153 ευρώ τον Φεβρουάριο του 2022.
Ο αμερικανικός όμιλος Pfizer αύξησε το 2021 τον τζίρο του κατά 95% σε σχέση με το 2020. Οι ετήσιες πωλήσεις του ανήλθαν σε 81 δισ. δολάρια, εκ των οποίων 36 δισ. αναλογούν στο φαρμακευτικό σκεύασμα Comimaty, που η εταιρεία ανέπτυξε από κοινού με την BioNTech.
Από την πανδημία έχει επωφεληθεί και η ελβετική φαρμακοβιομηχανία Roche, δεύτερη σε μέγεθος παγκοσμίως, η οποία παρασκευάζει μοριακά τεστ, αλλά και τεστ αντιγόνων. Το 2021 ο τζίρος της αυξήθηκε κατά 9%, για να φτάσει τα 59 δισεκατομμύρια ευρώ.
Παροδικά οφέλη
Είναι όμως εξίσου αλήθεια ότι ο τζίρος των φαρμακευτικών εταιρειών αυξάνεται διαρκώς, εδώ και 20 χρόνια. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο παγκόσμιος τζίρος του κλάδου στην περίοδο 2001-2020 έχει αυξηθεί από 390 δισ. δολάρια σε 1,27 τρισεκατομμύρια δολάρια!
Η εταιρεία συμβούλων Ernst & Young (ΕΥ) εκτιμά πάντως ότι η αύξηση τζίρου λόγω πανδημίας αποτελεί μάλλον παροδικό φαινόμενο. «Το 2021 ο τζίρος των πέντε πιο σημαντικών εμβολίων ανερχόταν σε 57 δισ δολάρια, αλλά η προβολή των στοιχείων αυτών στο μέλλον μας δείχνει ότι το 2026 δεν θα ξεπεράσει τα 15 δις δολάρια», λέει στην DW ο αναλυτής της EY Αλεξάντερ Νιούκεν. Για να συγκρίνουμε τα μεγέθη: Σύμφωνα με την EY το 2021 τα πέντε πιο σημαντικά παρασκευάσματα για τον καρκίνο απέφεραν τζίρο 40 δισ. δολαρίων, ενώ η πρόγνωση για το 2026 κάνει λόγο για 68 δις δολάρια.
Το συμπέρασμα της DW: Ισχύει. Οι κυβερνήσεις προχωρούν σε μαζικές παραγγελίες για φάρμακα, εμβόλια και διαγνωστικά τεστ. Οι δυτικές κυβερνήσεις κατηγορούνται ότι βοηθούν τις φαρμακευτικές εταιρείες να αποκομίσουν εξωπραγματικά κέρδη. Ο Ααρόν Σιν, από την δικηγορική εταιρεία Sin & Glimstad της Νέας Υόρκης, περιγράφει το επιχειρηματικό μοντέλο ως εξής:
«Η αμερικανική κυβέρνηση δίνει δισεκατομμύρια στην Moderna και την Pfizer, τους εγγυάται ασυλία σε περίπτωση παρενεργειών ή αναποτελεσματικής θεραπείας και παράλληλα διαφημίζει δωρεάν τα προϊόντα τους».
Μεγάλες κρατικές δαπάνες
Είναι γεγονός ότι η πανδημία στοιχίζει πολλά στους φορολογούμενους. Έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται μαζικές παραγγελίες στις φαρμακοβιομηχανίες, ιδιαίτερα για εμβόλια. Μόνο στη Γερμανία μέχρι τις 16 Δεκεμβρίου του 2021 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είχε παραγγείλει 554 εκατομμύρια εμβόλια συνολικής αξίας 4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Για διαγνωστικά τεστ είχαν πληρωθεί στην ίδια περίοδο 7,58 δις ευρώ. Επιπλέον η Γερμανία έχει επενδύσει άλλα 1,5 δις ευρώ στην έρευνα για τα εμβόλια, με τις φαρμακοβιομηχανίες να επωφελούνται από αυτή την επένδυση. Αυτό προκύπτει από έρευνα του Κέντρου Παγκόσμιας Υγείας του πανεπιστημίου της Γενεύης.
Από την άλλη πλευρά η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει διαθέσει περίπου 170 δισ. ευρώ ως οικονομική βοήθεια, από την έναρξη της πανδημίας μέχρι σήμερα, προκειμένου να στηρίξει επιχειρήσεις, αυτοαπασχολούμενους και εργαζόμενους. Άλλα 17 δισ. ευρώ έχουν διατεθεί μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 2022 σε νοσοκομεία για να αντισταθμίσουν διαφυγόντα έσοδα και να καλύψουν τα έξοδα για πρόσθετες κλίνες εντατικής θεραπείας.
Τα δικαιώματα από τις πατέντες
Πολλές επικρίσεις διατυπώνονται και για τη στάση των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών. Πολιτικοί, οργανώσεις και ακτιβιστές ζητούν να καταργηθούν οι πατέντες για τα εμβόλια, ώστε να μπορούν να διατεθούν φθηνά σε όλο τον κόσμο. Συχνά λέγεται και γράφεται ότι οι φαρμακοβιομηχανίες αρνούνται να απελευθερώσουν τις πατέντες, προστατεύοντας τα κέρδη τους.
Το συμπέρασμα της DW: Άλλη μία ανακρίβεια. Στο hashtag #VaccineApartheid οι χρήστες επικρίνουν τις ανισότητες που εμποδίζουν την πλήρη πρόσβαση στα εμβόλια. Η βρετανική ΜΚΟ Global Justice Now υπολογίζει πως μόνο ο τζίρος της Pfizer με το εμβόλιο Cominaty είναι υπερεπταπλάσιος από τον προϋπολογισμό για την υγεία των φτωχότερων χωρών του πλανήτη. Από κοινού με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) πολλές ΜΚΟ απαιτούν την άρση της πατέντας για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού.
Είναι αλήθεια ότι λίγες εταιρείες έχουν ανταποκριθεί σε αυτό το αίτημα. Η Pfizer και η BioNTech δεν περιλαμβάνονται σε αυτές. Πάντως η βρετανοσουηδική AstraZeneca διαθέτει το δικό της εμβόλιο σε τιμή κόστους, ενώ παράλληλα έχει συνάψει συμφωνίες με αναπτυσσόμενες χώρες για άρση της πατέντας, καθώς και για τη διάθεση τεχνογνωσίας. Επίσης η αμερικανική Moderna δεν έχει παραιτηθεί ρητώς από την πατέντα για το σκεύασμα Spikevax, ωστόσο δεν εισπράττει τα χρήματα που της αναλογούν στη διάρκεια της πανδημίας.Έτσι η φόρμουλα του εμβολίου που διαθέτει στην αγορά αποτελεί τη βάση για την παρασκευή του νοτιοαφρικανικού εμβολίου από την Afrigen Biologics με έδρα το Κέιπταουν.
Ακόμη και οι Pfizer και BioNTech παραιτούνται πλέον από τις εισπράξεις για την πατέντα των σκευασμάτων Molnupiravir και Paxlovid σε συγκεκριμένες χώρες, με βάση σχετική συμφωνία που έχουν συνάψει με το Medicine Patent Pool των Ηνωμένων Εθνών.
Άστριντ Πράνγκε ντε Ολιβέιρα/Deutsche Welle
