Για δεκαετίες, οι παλαιοντολόγοι προσπαθούν να συνθέσουν την ιστορία της ανόδου των δεινοσαύρων ως κυρίαρχων ζώων του πλανήτη. Ωστόσο, παρά τις αμέτρητες απολιθωματικές ανακαλύψεις, ένα κρίσιμο ερώτημα παραμένει αναπάντητο: Πού εμφανίστηκαν οι πρώτοι δεινόσαυροι;
Μια νέα πρωτοποριακή μελέτη υποστηρίζει ότι οι επιστήμονες ίσως έψαχναν σε λάθος μέρη. Παρότι καλά διατηρημένα απολιθώματα δεινοσαύρων έχουν βρεθεί στην Αργεντινή, τη Βραζιλία και τη Ζιμπάμπουε, η πραγματική καταγωγή τους μπορεί να βρίσκεται στις αποπνικτικές ισημερινές περιοχές της αρχαίας Γης—σε εδάφη που σήμερα αντιστοιχούν στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, τη λεκάνη του Κονγκό και την έρημο Σαχάρα.
Ένα χαμένο κεφάλαιο στην ιστορία των δεινοσαύρων
Τα αρχαιότερα γνωστά απολιθώματα δεινοσαύρων χρονολογούνται πριν από περίπου 230 εκατομμύρια χρόνια, αλλά η μεγάλη τους ποικιλομορφία υποδηλώνει ότι είχαν ήδη εξελιχθεί για εκατομμύρια χρόνια πριν από αυτήν την περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι η προέλευσή τους είναι ακόμη παλαιότερη, αν και δεν υπάρχουν άμεσες απολιθωματικές ενδείξεις.
Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, οι ερευνητές του University College London χρησιμοποίησαν προηγμένα στατιστικά μοντέλα που λαμβάνουν υπόψη τα κενά στο απολιθωματικό αρχείο. Αντί να θεωρήσουν ότι οι δεινόσαυροι δεν υπήρξαν ποτέ σε ορισμένες περιοχές λόγω έλλειψης απολιθωμάτων, αντιμετώπισαν αυτά τα κενά ως ανεξερεύνητα πεδία.
Ο επικεφαλής της μελέτης, Τζόελ Χιθ, εξηγεί: «Το απολιθωματικό αρχείο είναι ελλιπές, κάτι που περιορίζει την κατανόησή μας για την πρώιμη εξέλιξη των δεινοσαύρων. Με τη χρήση στατιστικών μοντέλων, μπορούμε να ανακατασκευάσουμε την πιθανή καταγωγή τους, χωρίς να βασιζόμαστε αποκλειστικά σε απολιθώματα».
Οι πρώτοι δεινόσαυροι και το περιβάλλον τους
Η μελέτη υποδηλώνει ότι οι πρώτοι δεινόσαυροι πιθανότατα εμφανίστηκαν στη δυτική χαμηλή ζώνη της Γκοντβάνα, μια περιοχή που τότε ήταν θερμή και ξηρή, θυμίζοντας τις σύγχρονες ερήμους και σαβάνες. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την παραδοσιακή άποψη ότι οι δεινόσαυροι εξελίχθηκαν πρώτα σε εύκρατα περιβάλλοντα.
Παρά τα νέα αυτά δεδομένα, δεν έχουν βρεθεί απολιθώματα των πρώτων δεινοσαύρων στον Αμαζόνιο ή στην κεντρική Αφρική. Οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτό οφείλεται περισσότερο στις δυσκολίες πρόσβασης και στην έλλειψη συστηματικών ανασκαφών παρά στην απουσία δεινοσαύρων από αυτές τις περιοχές.
Κατά την Ύστερη Τριαδική περίοδο, οι δεινόσαυροι ήταν μια μικρή παρουσία σε ένα οικοσύστημα γεμάτο άλλα ερπετά, όπως οι γιγαντιαίοι κροκοδειλόμορφοι ψευδοσούχιοι και οι πρώτοι πτερόσαυροι, τα πρώτα σπονδυλωτά που ανέπτυξαν ικανότητα πτήσης.
Οι πρώτοι δεινόσαυροι δεν είχαν το εντυπωσιακό μέγεθος των απογόνων τους. Ήταν μικροί, περίπου όσο μια κότα ή ένας μεσαίου μεγέθους σκύλος. Βαδίζοντας στα δύο πόδια, ήταν ευκίνητοι και πιθανώς παμφάγοι, γεγονός που τους βοήθησε να επιβιώσουν στις σκληρές συνθήκες της αρχαίας Γκοντβάνα.
Πώς οι δεινόσαυροι κυριάρχησαν στον πλανήτη
Για εκατομμύρια χρόνια, οι δεινόσαυροι παρέμειναν στη σκιά άλλων ερπετών. Όμως, πριν από 201 εκατομμύρια χρόνια, μια σειρά από γιγαντιαίες ηφαιστειακές εκρήξεις προκάλεσε τη μαζική εξαφάνιση του τέλους του Τριαδικού.
Με πολλούς από τους κυρίαρχους ανταγωνιστές τους αφανισμένους, οι δεινόσαυροι κατέλαβαν το οικολογικό κενό, εξαπλώθηκαν σε όλη τη Γκοντβάνα και κατευθύνθηκαν προς τη Λαυρασία—τη βόρεια υπερήπειρο που αργότερα διασπάστηκε σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αμερική.
Τα απολιθώματα δείχνουν ότι οι στενότεροι συγγενείς των δεινοσαύρων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων πρώιμων κροκοδειλόμορφων ειδών, εμφανίστηκαν πρώτα στη Λαυρασία, προτού οι δεινόσαυροι επεκταθούν σε αυτές τις περιοχές.
Ένα εξελικτικό παζλ αρχίζει να λύνεται
Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης αφορά τη σχέση μεταξύ των πρώιμων δεινοσαύρων και των προγόνων τους. Υπάρχει έντονη επιστημονική συζήτηση για το πώς εξελίχθηκαν οι διαφορετικές ομάδες δεινοσαύρων, ιδιαίτερα οι ορνιθίσχιοι—μια μεγάλη κατηγορία που περιλαμβάνει τον Στεγόσαυρο και τον Τρικεράτοπα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι σιλεσαυρίδες, μια ομάδα μικρών ερπετών, μπορεί να ήταν άμεσοι πρόγονοι των ορνιθίσχιων. Αν αυτό ισχύει, τότε η μελέτη γεφυρώνει ένα σημαντικό κενό στην εξελικτική ιστορία των δεινοσαύρων και ρίχνει φως στο πώς διαφοροποιήθηκαν με την πάροδο του χρόνου.
Κλιματική προσαρμογή
Η μελέτη εξετάζει επίσης πώς οι δεινόσαυροι προσαρμόστηκαν σε διαφορετικά κλίματα. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι πρώτοι δεινόσαυροι ήταν καλά προσαρμοσμένοι σε θερμά, ξηρά περιβάλλοντα—μια προτίμηση που διατήρησαν οι σαυρόποδες, όπως ο Βροντόσαυρος και ο Διπλόδοκος, οι οποίοι παρέμειναν σε θερμές περιοχές καθ' όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους.
Αντίθετα, οι θηρόποδες—η ομάδα που περιλαμβάνει τον Τυραννόσαυρο Ρεξ και τα σύγχρονα πτηνά—φαίνεται πως ανέπτυξαν τη δυνατότητα θερμορύθμισης, επιτρέποντάς τους να επιβιώσουν και σε ψυχρότερα κλίματα, όπως οι πολικές περιοχές της Ιουρασικής περιόδου. Αυτή η ικανότητα μπορεί να εξηγήσει τη μακροχρόνια επιτυχία τους.
Η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη
Παρά τα συναρπαστικά συμπεράσματα της μελέτης, απολιθώματα των πρώτων δεινοσαύρων στις ισημερινές περιοχές της Γκοντβάνα παραμένουν άφαντα. Οι συγγραφείς εκτιμούν ότι μελλοντικές αποστολές στον Αμαζόνιο, το Κονγκό και τη Σαχάρα θα μπορούσαν να αποκαλύψουν απολιθώματα που θα ξαναγράψουν την ιστορία της προέλευσής τους.
