Την ώρα που η απρόβλεπτη και επιθετική ρητορική του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ κλυδωνίζει τον πλανήτη ανοίγοντας πολλαπλά πολιτικά και οικονομικά μέτωπα από τις πρώτες ημέρες της νέας θητείας του, η Κίνα συνεχίζει να ακολουθεί μια εκ διαμέτρου αντίθετη προσέγγιση, που χαρακτηρίζεται από χαμηλούς τόνους και διάθεση συμβολής στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας.
* Του Βαγγέλη Βιτζηλαίου
Υιοθετώντας την προσέγγιση της Τέχνης του Πολέμου του Σουν Τσου, το Πεκίνο εμφανίζεται να μελετά με ψυχραιμία τις διεθνείς ανακατατάξεις και το διεθνές πολιτικοοικονομικό πεδίο (μάχης), ώστε να αξιοποιήσει κάθε ευκαιρία για να ενισχύσει τη θέση του στο διεθνές σκηνικό και τις πιθανότητες επίτευξης των στόχων του.
Η στρατηγική του Πεκίνου
Η στάση του Πεκίνου αποτελεί ασφαλώς κομμάτι μιας στρατηγικής που αναπτύσσεται εδώ και χρόνια από τον πρόεδρο Σι Τζιπίνγκ με στόχο μια ισχυρότερη Κίνα μέσω της ενδυνάμωσης της θέσης που κατέχει στο παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης που διαμόρφωσαν οι θεσμοί που θεμελίωσε η ίδια η Δύση μεταπολεμικά. Ενός συστήματος διακυβέρνησης το οποίο η Κίνα φιλοδοξεί να μεταρρυθμίσει.
Η στρατηγική της Κίνας είναι ξεκάθαρη: ενίσχυση της πολυμέρειας, διατήρηση της ανοικτότητας, με ταυτόχρονη απάντηση στις απώλειες της παγκοσμιοποίησης μέσω της προώθησης μιας περισσότερο συμπεριληπτικής μορφής της, με περισσότερους ωφελουμένους και έμφαση στον Παγκόσμιο Νότο, του οποίου στοχεύει να αποτελέσει την κατεξοχήν εκφράστρια. Κατά το Πεκίνο, εξάλλου, η απο-παγκοσμιοποίηση και πρακτικές όπως ο προστατευτισμός το μόνο που θα προκαλέσουν θα είναι όξυνση των ανταγωνισμών και περαιτέρω κατακερματισμό. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός που διεξήχθη προ ημερών (20-24 Ιανουαρίου) ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Κίνας Ντινγκ Σιουεσιάνγκ κάλεσε την παγκόσμια κοινότητα να υποστηρίξει την πολυμέρεια και να προωθήσει την ανοιχτή και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.
Κλειδί οι διεθνείς (οικονομικοί) οργανισμοί
Οι διεθνείς οργανισμοί κατέχουν κεντρικό ρόλο στην κινεζική στρατηγική. Επιδίωξη του Πεκίνου είναι ο ισχυρότερος ρόλος της χώρας στους διεθνείς οργανισμούς και η μεταρρύθμισή τους με τρόπους που θα αντικατοπτρίζουν τις αξίες και τις προτεραιότητες του Πεκίνου. Αυτή η εξέλιξη θα συμβάλει στην αύξηση της ήπιας ισχύος της Κίνας, η οποία θα αποτελέσει έτσι την εγγυήτρια δύναμη της διεθνούς σταθερότητας τείνοντας χείρα βοηθείας στις αναπτυσσόμενες χώρες και ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τη θέση της στο διεθνές στερέωμα, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες, με εντολή Τραμπ, αποχωρούν από διεθνείς οργανισμούς (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) και από διεθνείς συμφωνίες (Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα) και δείχνουν πρόθυμες είτε να συνεχίσουν τις αποχωρήσεις είτε να υποχωρήσουν σε σχέση με τις χρηματοδοτήσεις προς τους οργανισμούς. Το κενό αυτό φέρεται διατεθειμένη να το αναπληρώσει η Κίνα, που βλέπει τη συνθήκη αυτή ως ευκαιρία για να ενισχύσει τη θέση και τον ρόλο της στο διεθνές πολυμερές σύστημα.
Ο πρόεδρος και η κυβέρνηση της χώρας προχωρούν σε μια σειρά ισχυρά συμβολικών κινήσεων και επαφών στο πλαίσιο αυτό, στέλνοντας μηνύματα τόσο προς τη Δύση όσο και προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Μετά την ορκωμοσία του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Σι Τζινπίνγκ και ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντίμιρ Πούτιν είχαν μακράς διάρκειας τηλεδιάσκεψη, με τον πρόεδρο της Κίνας να υπογραμμίζει ότι η χώρα του και η Ρωσία «θα πρέπει να υπερασπιστούν το διεθνές σύστημα με επίκεντρο τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών» και «τους καρπούς της νίκης στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».
Στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου το Πεκίνο και ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Κιάνγκ φιλοξένησαν διάσκεψη υπό τον τίτλο «Διάλογος 1+10», με τη συμμετοχή των επικεφαλής δέκα διεθνών οικονομικών οργανισμών (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμια Τράπεζα, Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας κ.ά.). Το βασικό μήνυμα του πρωθυπουργού της Κίνας ήταν ότι η ασιατική χώρα στηρίζει τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, ώστε να εξακολουθήσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια διακυβέρνηση, καθώς και ότι η Κίνα είναι ένθερμη υπέρμαχος της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και πολυμέρειας.
Η στάση απέναντι στις ΗΠΑ και στον Τραμπ
Το Πεκίνο πάντως ως τώρα επιλέγει να κρατά χαμηλούς τόνους απέναντι στη ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ, επαναλαμβάνοντας τα μηνύματα για συνεργασία με στόχο τη συλλογική ευημερία και ανάπτυξη. O Kινέζος Αντιπρόεδρος Χαν Ζενγκ, ο οποίος εκπροσώπησε τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στην ορκωμοσία του Αμερικανού προέδρου, συναντήθηκε λίγο πριν από την τελετή με τον Αμερικανό ομόλογό του και επιχειρηματίες, μεταξύ των οποίων και ο Έλον Μασκ. Ο Χαν υπογράμμισε τα «ευρύτατα κοινά συμφέροντα και το μεγάλο περιθώριο συνεργασίας» μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί η ευρεία επιχειρηματική δραστηριότητα του Έλον Μασκ στην Κίνα και οι ιδιαίτερα στενοί οικονομικοί δεσμοί του με την ασιατική χώρα.
Η Κίνα είναι κομβική για την Tesla, την εταιρεία ηλεκτρικών αυτοκινήτων του Μασκ, αφού στη Σανγκάη εγκαινιάστηκε το 2019 το μεγαλύτερό της εργοστάσιο, η παραγωγή του οποίου αντιστοιχεί περίπου στο μισό της παγκόσμιας παραγωγής της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Στο ζήτημα επιβολής δασμών πάντως ο Αμερικανός πρόεδρος έχει κάνει ένα (ή και περισσότερα) βήμα πίσω σε σχέση με τις προεκλογικές του εξαγγελίες, που έκαναν λόγο για επιβολή δασμών 60% προς τις εισαγωγές κινεζικών προϊόντων. Την 1η Φεβρουαρίου ανακοίνωσε επιβολή επιπλέον 10% στους υφιστάμενους δασμούς στις εισαγωγές κινεζικών προϊόντων με στόχο τον περιορισμό στη διακίνηση φαιντανύλης στις ΗΠΑ (που χρησιμοποιείται ως ναρκωτικό), ωστόσο παραμένει ακόμα θολό το εάν θα υπάρξουν νέοι δασμοί και τι ύψος θα λάβουν. Το Πεκίνο επανέλαβε ότι «δεν υπάρχουν νικητές σε έναν εμπορικό πόλεμο ή σε έναν πόλεμο δασμών», δηλώνοντας την πρόθεση να προσφύγει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Συμπερασματικά, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες του Ντόναλντ Τραμπ επιχειρούν μέσω του προστατευτισμού και της μερκαντιλιστικής προσέγγισης να αναβαθμιστούν γεωπολιτικά και οικονομικά, η Κίνα επιχειρεί να αποτελέσει την υπερδύναμη που θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στην αμερικανική στρατηγική. Το Πεκίνο στοχεύει έτσι να αποτελέσει μια υπερδύναμη-πόλο έλξης που θα προσελκύσει, μέσω της συνεργασίας, της ανοικτότητας στο εμπόριο, της τεχνολογικής εξέλιξης (το επίτευγμα του DeepSeek στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης ίσως διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε βάθος χρόνου στον τεχνολογικό ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ) και της προώθησης της πολυμέρειας και των διεθνών κανόνων, τις χώρες που απορρίπτουν την αμερικανική προσέγγιση και αναζητούν αλλού αναπτυξιακό καταφύγιο.
* Συντονιστής Κύκλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Αναλύσεων ΕΝΑ, Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 24ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Eξελίξεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ
