Το άρθρο εκκινεί από ένα στοίχημα με το οποίο προκάλεσε ο Y. Benkler, καθηγητής της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, τον N. Carr. όταν ο τελευταίος αμφισβήτησε τις αισιόδοξες προβλέψεις για την επικράτηση των ψηφιακών κοινών. Οι συγγραφείς επιδιώκουν να απαντήσουν με τρόπο τεκμηριωμένο στο θεμελιακό ερώτημα αν η ψηφιακή οικονομία στηρίζεται στην αγορά ή στα κοινά, το οποίο συνοψίζει και το εν λόγω στοίχημα. Σήμερα, 16 χρόνια μετά έχουμε τη δυνατότητα να απαντήσουμε στη βάση εμπειρικών δεδομένων. Αξιοποιώντας τα συμπεράσματά τους, οι συγγραφείς προχωρούν σε μία σύνοψη προτάσεων σχετικών με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΕ. Μία συζήτηση που το τρέχον έτος απασχολεί τις εργασίες τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και του Ευρωκοινοβουλίου, καίριας σημασίας για τη διαμόρφωση του συλλογικού μας μέλλοντος στην Ευρώπη και όχι μόνο.
* Κείμενο εργασίας των Αλέξανδρου Παζαΐτη, ερευνητή Tallinn University of Technology, μέλος P2P Lab & Βασίλη Κωστάκη, καθηγητή P2P Governance Tallinn University of Technology, Faculty Associate, Harvard University, συνιδρυτή P2P Lab, για το Παρατηρητήριο των Κοινών του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ.
Το 2006 ο Yochai Benkler δημοσίευσε το θεμελιώδες βιβλίο του The Wealth of Networks: How Social Production Transform Markets and Freedom. Σε αυτό, κατέγραψε το αναδυόμενο φαινόμενο που ονόμασε ομότιμη παραγωγή, μέσα από παραδείγματα όπως η Wikipedia και το ελεύθερο λογισμικό. Αυτοοργανωμένες κοινότητες συμμετέχουν χωρίς προκαθορισμένους ρόλους και δομή. Συνεισφέρουν εθελοντικά περιεχόμενο, πληροφορία και γνώση, τα οποία διαμοιράζονται ως «ψηφιακά κοινά», δηλαδή με βάση τους όρους που η κοινότητα συναποφασίζει και ακολουθεί. Σύμφωνα με τον Benkler αυτά τα έργα έδειξαν έναν τρόπο παραγωγής και οργάνωσης ριζικά διαφορετικό και πιο αποτελεσματικό από τις επιχειρήσεις και τις αγορές. Γι’ αυτόν τον λόγο, αναμενόταν ότι θα κυριαρχούσε στην παραγωγή διαδικτυακού περιεχομένου και πληροφορίας.
Ο Nicholas Carr, συγγραφέας σε θέματα τεχνολογίας και κοινωνίας και πρώην συντάκτης του Harvard Business Review, γνωστός για την κριτική του στάση απέναντι στον ενθουσιασμό γύρω από τις ψηφιακές τεχνολογίες, εξέφρασε τους ενδοιασμούς του για τις θέσεις του Benkler στο blog του. Ο Carr υποστήριξε ότι ήταν απλά θέμα χρόνου μέχρι οι εταιρείες και οι κλασικές διοικητικές δομές να βρουν τον δρόμο τους σε αυτή την αναδυόμενη αγορά και να επιβεβαιώσουν την αποτελεσματικότητα του κέρδους ως βασικό κίνητρο δημιουργίας και παραγωγής. Ο Benkler απάντησε στο blogpost του Carr υποστηρίζοντας τη θέση του, και πρότεινε ένα στοίχημα για να κριθεί η ποιότητα των προβλέψεών του. Ο Benkler υποστήριξε ότι μέχρι το 2011 οι ιστότοποι με τη μεγαλύτερη επιρροή θα βασίζονται σε περιεχόμενο που θα παράγεται ομότιμα, όπως η Wikipedia ή το ελεύθερο λογισμικό. Ο Carr υποστήριξε ότι το κίνητρο του χρηματικού κέρδους και οι ιεραρχίες θα αποδεικνύονταν πιο αποτελεσματικές. Το στοίχημα των Carr-Benkler, που είχε δημοσιευτεί ακόμη και στην εφημερίδα The Guardian (Arthur, 2006), πυροδότησε μια ευρεία συζήτηση στην ακμάζουσα, εκείνη την εποχή, σφαίρα των blogs. Σήμερα συνιστά ένα σημείο εκκίνησης προκειμένου να κατανοήσουμε τους σύγχρονους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες στην πορεία του ψηφιακού μετασχηματισμού. Υπό αυτό το πρίσμα, μπορούμε να αντιληφθούμε τα αλληλοσυγκρουόμενα συστήματα αξίας και αξιών που εμπλέκονται, καθώς και τις αντίστοιχες επιπτώσεις για την οικονομική οργάνωση και τη δημόσια πολιτική.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για την «ψηφιακή δεκαετία της Ευρώπης» για το 2030, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τη συμβολή των κοινών στον ψηφιακό μετασχηματισμό και πώς αυτή συχνά θεωρείται δεδομένη. Έτσι τα κοινά γίνονται αόρατα, και ευάλωτα σε εκμετάλλευση και απορρόφησή τους από το κυρίαρχο σύστημα. Από τη μια πλευρά, αυτή η τάση οδηγεί στην υποβάθμιση των κοινών στα οποία βασίζεται ο ψηφιακός μετασχηματισμός -και όχι μόνο. Από την άλλη, δεν λαμβάνονται υπόψη βιώσιμες εναλλακτικές, βασισμένες στα κοινά, που μπορούν να βελτιώσουν τα επίπεδα δημοκρατίας και δικαιοσύνης στη διαδικασία του ψηφιακού μετασχηματισμού. Μια πραγματικά βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη ψηφιακών τεχνολογιών, τόσο για την κοινωνία όσο και για τον πλανήτη, πρέπει να αναγνωρίσει και να υποστηρίξει τη σημασία των κοινών.
Όλο το κείμενο εργασίας: https://bit.ly/3JlTRth.
