Χαοτικές καταστάσεις δημιουργεί η αδυναμία πλήρους εφαρμογής του πτωχευτικού νόμου, που αφήνει έκθετους ευάλωτους δανειολήπτες στον κίνδυνο πλειστηριασμών και εξώσεων το 2022. Αμφίβολο είναι πλέον αν μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζεται η συμφωνία κυρίων που έχει γίνει από τον Ιούνιο μεταξύ υπουργείου Οικονομικών, τραπεζών και εταιρειών διαχείρισης δανείων, ώστε να μείνουν «παγωμένοι» προσωρινά οι πλειστηριασμοί κατοικιών ευάλωτων οφειλετών, μέχρι να «στηθεί» ο ειδικός φορέας που θα τα αποκτά και θα τα εκμισθώνει στους παλιούς ιδιοκτήτες για να αποφεύγουν τις εξώσεις.
Στις πρόσφατες συζητήσεις για τη 12η αξιολόγηση, όπου υπήρξαν υψηλές εντάσεις για τα προβλήματα στην εφαρμογή του πτωχευτικού νόμου, η κυβέρνηση επισημοποίησε την αδυναμία της να θέσει σε λειτουργία τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου 2022, όπως είχε δεσμευθεί. Η προθεσμία πήρε παράταση ως το τελευταίο τρίμηνο του 2022, με το επιχείρημα ότι θα πάρουν αρκετό χρόνο οι διαδικασίες του δημόσιου διεθνούς διαγωνισμού με διαδικασία ανταγωνιστικού διαλόγου, μέσω του οποίου θα επιλεγεί ο ιδιώτης επενδυτής που θα αναλάβει τον Φορέα.
Εκτός από τα σοβαρά διαδικαστικά προβλήματα, στις συζητήσεις ανέκυψε και ένα σοβαρό στατιστικό/δημοσιονομικό ζήτημα που δεν έχει ακόμη πλήρως επιλυθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ευρωπαϊκοί Θεσμοί ζήτησαν να αποσαφηνισθεί πλήρως το καθεστώς παροχής εγγυήσεων από το Δημόσιο προς τον Φορέα, καθώς αυτό ενδέχεται να επηρεάσει τις αποφάσεις της Eurostat για το αν ο Φορέας θα ταξινομηθεί στους οργανισμούς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, επηρεάζοντας τα δημοσιονομικά στοιχεία.
Οι Θεσμοί επισήμαναν στην κυβέρνηση ότι είναι ασαφής και ανοικτή σε πολλές ερμηνείες η διατύπωση που έχει επιλεγεί και ενταχθεί στο σχέδιο για την προκήρυξη του διαγωνισμού, που αναφέρει ότι «το Δημόσιο, κατά την απόλυτη διακριτική του ευχέρεια δύναται να επιλέξει να παρέχει εγγυήσεις προς τον Φορέα, το είδος, το ύψος, η έκταση καθώς και το αντάλλαγμα των οποίων θα προσδιοριστούν στη Φάση Β αφού ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα του Ανταγωνιστικού Διαλόγου».
Σε κάθε περίπτωση, γεγονός είναι ότι προδιαγράφεται μια παράταση μεγάλης διάρκειας στην περίοδο αβεβαιότητας, όπου οι ευάλωτοι δανειολήπτες δεν θα μπορούν να προσφεύγουν στον Φορέα για να αποφεύγουν τις εξώσεις. Σήμερα, με βάση τις προβλέψεις του πτωχευτικού νόμου, αυτοί οι δανειολήπτες είναι εντελώς απροστάτευτοι από πλειστηριασμούς, τους οποίους οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης μπορούν, θεωρητικά, να επισπεύσουν. Το μόνο που σώζει ως τώρα τους ευάλωτους είναι η άτυπη συμφωνία του υπουργείου Οικονομικών με τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης ακινήτων από τον περασμένο Ιούνιο, που προβλέπει ότι δεν θα επισπεύδονται πλειστηριασμοί, εφόσον και οι δανειολήπτες ενημερώνουν τακτικά για τα εισοδήματά τους, ώστε να διαπιστώνεται αν εμπίπτουν στην προστασία των ευάλωτων με βάση τον πτωχευτικό νόμο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Οικονομικών επιδιώκει να παραταθεί η ισχύς της «συμφωνίας κυρίων» μέχρι να λειτουργήσει ο νέος Φορέας, αλλά οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων είναι απρόθυμες να ικανοποιήσουν αυτό το αίτημα. Ο αριθμός των ευάλωτων δανειοληπτών, οι οποίοι θα μπορούσαν να προσφύγουν στη ρύθμιση για τη λεγόμενη «δεύτερη ευκαιρία», ζητώντας διαγραφή του χρέους τους με πλήρη ρευστοποίηση της περιουσίας, περιλαμβανομένης της πρώτης κατοικίας, δεν είναι μικρός και επηρεάζει τη διαδικασία ρευστοποίησης δανείων που έχουν τιτλοποιηθεί με το σχέδιο «Ηρακλής». Με τα σημερινά δεδομένα, είναι ελάχιστοι οι δανειολήπτες που ζητούν να αξιοποιήσουν τη ρύθμιση για τη «δεύτερη ευκαιρία», αφού δεν λειτουργεί ο Φορέας που θα τους προστατεύσει από τις εξώσεις.
Αν παραταθεί μέχρι τα τέλη του επόμενου χρόνου το άτυπο μορατόριουμ για τους πλειστηριασμούς δανείων των ευάλωτων, εκφράζονται φόβοι ότι θα επηρεασθούν δυσμενώς οι ρευστοποιήσεις των τιτλοποιημένων δανείων του σχεδίου «Ηρακλής», που ήδη «καρκινοβατούν» λόγω της πολύμηνης διακοπής των πλειστηριασμών. Αυτές οι καθυστερήσεις εκθέτουν τις εταιρείες διαχείρισης στον κίνδυνο να μην επιτύχουν έγκαιρα τους στόχους για τις ανακτήσεις δανείων και να βρεθούν αντιμέτωπες με τις προβλεπόμενες κυρώσεις, που ενεργοποιούνται αν κριθεί ότι έχουν την ευθύνη για τις αστοχίες. Άλλωστε, οι σοβαρές καθυστερήσεις στις ανακτήσεις ήταν ένας από τους λόγους που η Eurostat εξέτασε το ενδεχόμενο να εγγραφούν στο χρέος οι εγγυήσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου «Ηρακλής».
Αντιμέτωπο με αυτό το «κουβάρι», το υπουργείο Οικονομικών ενδέχεται να βρεθεί τους επόμενους μήνες μπροστά στην ανάγκη να ρυθμίσει το θέμα με τον τρόπο που έχουν υποδείξει οι ενώσεις των δικηγόρων. Δηλαδή, να φέρει στη Βουλή μια νομοθετική ρύθμιση που θα ξεκαθαρίζει ότι απαγορεύονται οι πλειστηριασμοί κατοικιών ευάλωτων δανειοληπτών, μέχρι να τεθεί σε λειτουργία ο νέος Φορέας. Όπως επισημαίνουν νομικοί, αυτοί είναι η μόνη «καθαρή» λύση που μπορεί να δοθεί για να αποτραπεί με βεβαιότητα ο κίνδυνος να δούμε και στην Ελλάδα σκηνές... Ισπανίας με εξώσεις φτωχών δανειοληπτών.
