Τα χρήματα και η σχέση μας με αυτά είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο της ζωής. Είτε βγάζουμε πολλά, είτε απλώς «τη βγάζουμε», όλοι έχουμε αφομοιώσει κάποια πρότυπα, που επηρεάζουν την οικονομική μας ζωή... και όχι μόνο. Ένα είναι σίγουρο: η σχέση μας με τα χρήματα αντανακλά την ψυχική μας κατάσταση.
Ας δούμε τρεις βασικούς τομείς, όπου η σχέση μας με τα χρήματα αντανακλά τις προσωπικές μας εμπειρίες του παρελθόντος – και επηρεάζει τις τρέχουσες και τις μελλοντικές:
Σχέσεις και χρήματα
Υπάρχουν διάφοροι δυσλειτουργικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να χρησιμοποιεί τα χρήματα, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και στις σχέσεις τους.
Για παράδειγμα, ένα άτομο που κερδίζει πολλά χρήματα και είναι πολύ επιτυχημένο, μπορεί να ζει σε συνεχή φόβο ότι δεν θα έχει ποτέ αρκετά. Εξοικονομεί, αποταμιεύει, συσσωρεύει, αποφεύγοντας να ξοδέψει για οτιδήποτε ευχάριστο ή «πολυτελές». Αυτός ο άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται μονίμως ανησυχία ότι θα «ξεμείνει» ή ότι δεν θα επιτύχει ποτέ τελικό οικονομικό στόχο που έχει θέσει.
Φυσικά, δεν αναφερόμαστε σε ένα άτομο που εργάζεται σκληρά και επιδιώκει μία υγιή ισορροπία δαπανών / αποταμίευσης. Μιλάμε για έναν παράλογο φόβο μήπως δεν έχει αρκετά, ο οποίος δεν βασίζεται στην πραγματικότητα.
Αυτό το μοτίβο μπορεί να δείχνει κάποια πράγματα για τις σχέσεις του ατόμου αυτού, όπως για παράδειγμα:
- Μπορεί να έχει ακριβώς τους ίδιους φόβους για την αγάπη και τη σύνδεση και να πιστεύει κάτι του τύπου «αν δεν είμαι πάντα τέλειος, σε επαγρύπνηση ή επιφυλακή, οι άνθρωποι δεν θα με αγαπούν / δέχονται / εκτιμούν».
- Μπορεί να είναι τόσο επικεντρωμένος στο χρήμα και τη δουλειά, που τελικά να απομακρύνεται από τους ανθρώπους που τον/την αγαπούν.
- Μπορεί να είναι υπερβολικά άκαμπτος και τελειομανής σε κάθε τομέα της ζωής του και να περιμένει το ίδιο από τον/ την σύζυγο, τους φίλους και -ακόμα πιο επικίνδυνο- τα παιδιά του.
Αυτές οι στάσεις μπορούν να υποσκάψουν άμεσα τις υγιείς σχέσεις, δημιουργώντας φόβο, άγχος, απογοήτευση και απομόνωση.
Ένα άλλο μοτίβο χρήσης του χρήματος που βλάπτει τις σχέσεις, είναι η παρορμητικότητα και η υπερβολική δαπάνη.
Ο άνθρωπος που ξοδεύει παρορμητικά, μπορεί να βγάζει «ένα σκασμό λεφτά» ή να ζει «μεροδούλι – μεροφάι», δεν έχει σημασία. Όπως και να ‘χει, ξοδεύει τα χρήματα μόλις τα παίρνει στα χέρια του και τελικά, βρίσκεται μονίμως σε κατάσταση οικονομικής στέρησης.
Ένα άτομο με αυτό το μοτίβο συχνά ζει με το φόβο «μη χάσει κάτι από τη ζωή» (αγαθό, εμπειρία, γεγονός, απόλαυση) ή με το φόβο της «κανονικότητας» και είναι συχνά σε υπερδιέγερση.
Οι σχέσεις του μπορεί να πάσχουν από αυτό με διάφορους τρόπους. Αυτός ο άνθρωπος πιθανότατα θα είναι παρορμητικός και στις σχέσεις. Μπορεί να αλλάζει σχέδια την τελευταία στιγμή, να «ακυρώνει» τους ανθρώπους που αγαπά και τον αγαπούν για κάτι «πιο συναρπαστικό» ή ακόμα και να απομονώνεται κατά διαστήματα, επειδή έχει ξοδέψει τόσα χρήματα σε πράγματα άνευ σημασίας, που πλέον δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να κοινωνικοποιηθεί.
Μπορεί να ξοδεύει τόσα πολλά και να ξεχνάει να πληρώσει το ρεύμα ή ξαφνικά να αγοράσει ένα αυτοκίνητο, χωρίς να πάρει πρώτα τη γνώμη του/της συζύγου ή να υπολογίσει τις ανάγκες του νοικοκυριού.
Αυτό μπορεί να είναι πολύ δύσκολο για την οικογένεια τους κοντινούς ανθρώπους ενός τέτοιου ατόμου. Ένα τέτοιο μοτίβο καταστρέφει την εμπιστοσύνη, την ασφάλεια και τη συνέπεια που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση υγιών σχέσεων.
Συναίσθημα και χρήματα
Τα συναισθηματικά μοτίβα ενός ατόμου αντανακλώνται άμεσα στον τρόπο με τον οποίο σχετίζεται με τα χρήματα.
Ίσως το πρόσωπο που είναι παρορμητικό με τα χρήματα να μεγάλωσε σε ένα σπίτι υπερ-ελεγκτικό. Ίσως ο γονιός του να ήταν τόσο επικεντρωμένος στην αυστηρή εξοικονόμηση, που το παιδί να αισθανόταν παγιδευμένο. Ίσως αυτός ο άνθρωπος να έφτασε στο σημείο να ορκιστεί στον εαυτό του ότι θα αισθανόταν ποτέ οικονομικά παγιδευμένος και η πίεση αυτή τον οδήγησε στα άκρα, στο να ξοδεύει παρορμητικά ή ψυχαναγκαστικά.
Αυτό το μοτίβο δαπάνης των χρημάτων πιθανώς ήταν μια άμυνα που αναπτύχθηκε σε νεαρή ηλικία ως αντίδραση σε έναν υπερ-ελεγκτικό γονέα. Για να μην παγιδευτεί και χάσει τον εαυτό του, το άτομο έμαθε να αντιστέκεται στους κανόνες και την εξουσία σε όλες τις μορφές τους.
Ένας ενήλικος πλέον άνθρωπος με αυτό το μοτίβο, ίσως τώρα να έχει προβλήματα με το νόμο, ή να απολύεται συχνά από δουλειές, επειδή έχει τόσο μεγάλο φόβο ότι θα τον ελέγξουν, που αρνείται να συμμορφωθεί με τα κοινώς αποδεκτά πρότυπα συμπεριφοράς στο χώρο εργασίας.
Έτσι, ενώ στην πραγματικότητα αυτός ο άνθρωπος προσπαθεί να αποφύγει τον πόνο που έζησε στην παιδική του ηλικία, με τη συμπεριφορά του συνεχίζει να δημιουργεί το ίδιο ακριβώς συναίσθημα παγίδευσης που φοβάται τόσο απεγνωσμένα. Η αδυναμία να κρατήσει αρκετά χρήματα για να ζήσει, να διατηρήσει μια δουλειά ή να κάνει υγιείς σχέσεις, τον κρατάει ουσιαστικά παγιδευμένο.
Αυτό το σενάριο είναι απλώς ένα παράδειγμα, του πώς μια άμυνα που δημιουργήθηκε στην παιδική ηλικία για αυτοπροστασία, μπορεί να δημιουργήσει ένα δυσλειτουργικό πρότυπο, που συνεχίζει να υπαγορεύει το οικονομικό πεπρωμένο του ανθρώπου στην ενήλικη ζωή του, μέχρι το άτομο να είναι πρόθυμο να ζητήσει βοήθεια.
Βασικές πεποιθήσεις και χρήματα
Τα συναισθήματα και οι βασικές πεποιθήσεις δεν είναι το ίδιο πράγμα. Τα συναισθήματα είναι αποκρίσεις σε κάτι που συμβαίνει στη ζωή μας ή είναι αντιδράσεις σε –συνήθως ασυνείδητες- βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και τον κόσμο, που μπορεί να μας εξυπηρετούν στη ζωή μας, αλλά μπορεί και όχι.
Αν μεγάλωσες σε ένα αρκετά υγιές οικογενειακό περιβάλλον, μπορεί να έχεις υγιείς βασικές πεποιθήσεις, όπως «αξίζω», «ο κόσμος είναι καλός», «οι άνθρωποι με στηρίζουν» και «είμαι ασφαλής». Αντιθέτως, εάν μεγάλωσες σε μία δυσλειτουργική οικογένεια, είναι πιθανό να έχεις κάποιες επίπονες βασικές πεποιθήσεις, όπως «δεν αξίζω», «οι άνθρωποι και ο κόσμος είναι επικίνδυνοι», «δεν υπάρχει στήριξη», «πρέπει πάντα να πορεύομαι μόνος μου».
Οι βασικές πεποιθήσεις μας επηρεάζουν απόλυτα όχι μόνο τους επαγγελματικούς δρόμους που επιλέγουμε, αλλά επίσης και τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τα χρήματα και τα οικονομικά μας θέματα γενικότερα.
Έτσι, ένας άνθρωπος που νιώθει ότι όλοι είναι εναντίον του, μπορεί να κρύβει τα χρήματά του ή να κρατά μυστικά σχετικά με χρήματα, τα οποία να τον απομακρύνουν από τον σύντροφό του, όπως για παράδειγμα να παίρνει δάνεια και να το αποκρύπτει. Ή μπορεί να αρνείται να δαπανήσει για οτιδήποτε. Μπορεί να ζει σε άσχημη κατάσταση ή να αναλαμβάνει δουλειές στις οποίες να είναι αδύνατον να επιτύχει. Μπορεί να εργάζεται σε βαθμό εξάντλησης και να μην αμείβεται επαρκώς.
Αντιθέτως, εάν οι βασικές πεποιθήσεις ενός ανθρώπου είναι υγιείς και σταθερές, το άτομο θα έχει και μία πιο υγιή σχέση με τα χρήματα και τη διαχείρισή τους. Ίσως μάθει να αποταμιεύει υγιώς από νεαρή ηλικία. Μπορεί να επιδιώξει να μάθει, να σπουδάσει κάτι ή να επιλέξει ένα επάγγελμα που θα του επιτρέπει να είναι οικονομικά άνετα και γενναιόδωρος. Πιθανότατα θα μπορεί να συζητήσει ανοιχτά τα οικονομικά ζητήματα με τον/την σύντροφο, με έναν ξεκάθαρο και ειλικρινή τρόπο. Και, τέλος, θα μπορεί να ζητήσει ή να επιδιώξει αυτό που χρειάζεται και αξίζει, όταν έρθει η ώρα να μιλήσει για τον μισθό του ή μία αύξηση.
Η αλλαγή είναι εφικτή
Σε περίπτωση που, διαβάζοντας αυτό το κείμενο, συνειδητοποιείτε ότι τελικά η σχέση σας με τα χρήματα δεν είναι ωφέλιμη για τη ζωή σας, μην απογοητευτείτε. Το ίδιο ισχύει για τους περισσότερους ανθρώπους.
Το καλό είναι ότι οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και τα δυσλειτουργικά μοτίβα μπορούν να αλλαχθούν. Όπως με κάθε τι επίπονο στη ζωή μας, το πρώτο βήμα είναι η συνειδητοποίηση. Το επόμενο είναι να ζητήσουμε την κατάλληλη στήριξη, να επιτρέψουμε να βοηθηθούμε και να θελήσουμε να κάνουμε ουσιαστική δουλειά με τον εαυτό μας.
